Bin yıllık tarihi bir şehir olan Kazan, Rusya’da İslam’ın merkezi, İdil-Ural bölgesinin en önemli kültür ve sanayi şehri ve Tataristan’ın da başkenti.

Rusya Federasyonu’na bağlı özerk bir cumhuriyet olan Tataristan, 1990’da savunma, dış politika ve istihbarat dışında tamamen bağımsızlığını elde etti.

Tataristan, Moskova’nın 700 km doğusunda ve Avrasya’nın tam kalbinde, 4 milyona yakın nüfusu ve zengin maden kaynakları ve tarihiyle dikkat çekiyor. Halkın yüzde 52’si Tatar, yüzde 38’i Rus, yüzde 2’si Çuvaş ve yüzde 1’i de Ukrayna kökenli. Tataristan dışında yaşayan Tatarların nüfusu ise 6 milyon civarında. Kazan’dan Helsinki’ye kadar İslami çalışmalarda da Tatarlar hep ön plana çıkıyorlar.

İslamiyet’i ilk kabul eden Türk devleti olan Büyük Bulgar Devleti sadece bugünkü Tatarların değil Çuvaş ve Başkurtların da ataları. 921’de Halife Muktedir tarafından Bulgar Devleti’ne gönderilen heyette İbn Fadlan da yer almış. Daha sonra kurulan Altın Ordu ve Kazan Hanlığı döneminde İslamiyet, bölgede altın çağını yaşamış. 1552’de Korkunç İvan, Kazan’ı işgal edip, şehri yerle bir edip İslam âleminin ilk 8 şerefeli camii olan Kul Şerif Camii’ni de yıkmış. Tatarlar bu önemli tarihi eseri 1996’da temel atıp 2005’te yeniden ibadete açtılar. Türk inşaat firmalarının eseri, 1000 kişilik cami bugün Tataristan’ın sembolü durumunda. 1121 yıl önce Müslüman olan Tatarlar için bu camii büyük önem taşıyor. Tarihinde pek çok İslam âlimi yetiştiren Kazan’da şimdi Kul Şerif Camii, ‘şehrin hüviyeti’ni yansıtıyor.

İki defa harf inkılâbı yaşayan ve bilhassa Stalin devrinin tüm zulümlerini gören Tatarlarla ilgili son yıllarda en önemli ve başarılı çalışmayı İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)’nin önemli bir kurumu olan IRSICA yaptı. IRSICA Direktörü Dr. Halit Eren’in öncülüğünde 10 yıllık bir çalışmanın eseri olarak Ekim 2010’da “Tatar Tarih ve Medeniyeti” adlı kapsamlı bir eser yayınlandı.

Güzel bir gelişme de şu: Tataristan’da 2012 yılı Kur’an Yılı ilan edildi. II. Katherina döneminde yayınlanan Kur’an’ın 225. yıldönümü olan bu yıl Haziran ayında başlayacak etkinliklerle, geçen hafta Kazan’da görüştüğüm Tataristan Başmüftüsü İldus Faizov ve Tataristan müftülüğü Tatarların Kur’an-ı Kerim’le irtibatını artırmaya çalışacak. 1917’de 2223 cami bulunan Tataristan’da 1991’de 50 cami varken bugün bu sayı 1000’i geçmiş durumda.

Ekonomik olarak çok zengin olan ama bu zenginliklerini henüz kendisi için kullanamayan Tataristan son yıllarda önemli ve büyük hamleler yapıyor.

Aktif ve çalışkan bir şahsiyet olan Cumhurbaşkanı Rustam Minnikhanov dış yatırımcıları özellikle İslam ülkeleri işadamlarını ülkeye çekmek için önemli projelere imza atıyor. Bunların başında da, Linar Yakupov yönetimindeki Tataristan Yatırım ve Kalkınma Ajansı’nın dört yıldır düzenlediği ve özellikle İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) üyesi ülkelerle ekonomik işbirliğini geliştirmeyi hedefleyen Kazan Zirvesi (Kazan Summit) geliyor.

1000’i aşkın yatırımcı ve finans uzmanı ile birlikte İslam ülkelerinden parlamenter ve sivil toplum kuruluşlarının buluştuğu zemin olan Kazan Zirvesi bu yıl 17-18 Mayıs’ta gerçekleştirildi. Zirve’ye Türkiye’den Avrupa Konseyi Parlamenterler Meclisi Eski Başkanı Antalya Milletvekili Mevlüt Çavuşoğlu ve İİT Parlamenterler Birliği Türk Grubu Başkanı Ankara Milletvekili Prof. Dr. Emrullah İşler’in yanı sıra Başbakanlık Yatırım Ajansı’ndan uzmanlar, İslam Dünyası STK’ları Birliği (İDSB) Genel Koordinatörü Cihangir İşbilir ve bazı işadamları katıldı. Türkiye’nin ilgisinin işadamı ve STK ölçeğinde az olduğu zirvede hem Tataristan’ın hem de Rusya Müslümanlarının nabzını tutmak mümkün. Yan oturumlarda Vakıf sisteminden Helal sektörüne kadar Rusya Müslüman STK’ları da bir araya gelip istişareler yaptılar. Rusya Federasyonu’nun her yerinden zirveye katılan STK’larla ortak paneli İDSB Rusya üyesi Dayanışma Vakfı (Solidarity Foundation) başkanı Lilia Mukhamedyarova tertip etti.

Rusya’da İslam’ın kalbi Tataristan notları şimdilik bu kadar...