Glikoz şuruplarının çeşitli gıda maddelerinin üretimindeki avantajları
1) Şekerleme (Sert şeker, fondant, gum vb.), jel ürünleri, reçel, marmelat, meyve kompostoları, meyve şekerlemeleri ve tatlı yapımında sakkarozdan kaynaklanan kristalizasyonu önler, aşırı tatlılığı azaltır, tadı maskelemeyen özelliği nedeniyle meyve aromalarının etkisini artırır. 2) Çiğneme sırasında esneklik verdiğinden sakız yapımında kullanılır. 3) Dondurma ve diğer sütlü mamuller yapımında tatlılık, yapı, viskozite ve donma noktası ayarlanabilir. 4) Unlu mamuller yapımında nemlendirici özelliği raf ömrünü artırır. 5) Biracılık ve maya için fermente edilebilir şekerler açısından zengindir. 6) Alkolsüz içeceklerde osmotik basınçları yüksek olduğundan mikrobiyal dayanıklılık sağlar, tadı maskelemeyen özelliği meyve aromalarının etkisini artırır. 7) Ketçap yapımında tatlılık, parlaklık ve akışkanlığın ayarlanabilmesini sağlar.
Früktozun kullanım alanları:
1) Alkollü içecek sanayinde fermente edilebilir karbonhidrat kaynağı ve tatlılık verici olarak, 2) Alkolsüz içecek sanayinde kıvam geliştirici etkisi ve asidik koşullarda bileşim açısından değişikliğe uğramaması sebebiyle, 3) Bisküvi sanayinde su kaybının önlenmesi ve renk verme özellikleri için, 4) Unlu mamuller sanayinde fermente edilebilirlik, renk verme ve raf ömrünü uzatmada, 5) Süt ürünleri sanayinde berrak görünüm, tatlı tada sahip olmaları, suda çözülürlük ve meyve aromalarıyla zenginleştirilebilmeleri nedeniyle, 6) Ketçap ve salata sosları sanayinde emulsiyon stabilitesini artırmak ve enerji değerini düşürmek için kullanılır.
Dünyada 142 milyon ton civarında şeker üretilmektedir. Bunun % 83’ünü kamış (% 73) ve pancar (%27) şekeri, % 8’ini glikoz ve izoglukoz (früktoz) ve % 9’unu sakkarin, aspartam gibi sentetik tatlandırıcılar oluşturmaktadır. Türkiye’nin yıllık tatlandırıcı talebi yaklaşık 2 milyon 400 bin ton civarındadır. Bunun %61’ini Türkşeker, %29’unu özel sektör ve %10’unu da NBŞ oluşturmaktadır.

Nişastanın kullanıldığı sanayiler ve kullanım amaçları:
Oluklu mukavva sanayide tutkal olarak nişastanın yapıştırıcı özelliğinden, Kâğıt sanayinde kağıdın kütle olarak oluşumunda, yüzey tutkallamada ve mukavemet sağlayıcı olarak, Tekstil sanayinde haşıllama safhasında ipliğe mukavemet sağlayıcı olarak, Gıda sanayinde hazır çorba, puding ve kabartma tozu gibi alanlarda koyulaştırıcı ve jöleleştirici olarak, İlaç sanayinde dolgu maddesi, Savunma sanayinde dinamit, fişek ve plastik bomba yapımında, Tutkal ve yapıştırıcı sanayinde filim oluşturabilme özelliği sayesinde özellikle etiketlerde tutkal olarak ve Alçıpan sanayinde de yapıştırıcı özelliği itibarıyla kullanılır.
Ülkemizdeki NBŞ Sanayi Kurulu Kapasite ve Kullanımı
2001 senesinde 4634 sayılı Şeker Kanunu yürürlüğe girdiğinde, kapasite raporları üzerinden Sanayi ve Ticaret Bakanlığının resmi rakamlarına göre Sektörün kurulu kapasitesi yıllık 932.000 ton ve kota kapsamına giren ürünlerin toplam fiili satışları ise 460.000 ton’du. Bu rakamlara göre sektörde %49.35 kapasite kullanım oranı ve arz fazlasından dolayı oldukça yoğun bir rekabet ortamı mevcuttu.
Fiili-Mevcut Durum
Sektör son 4 kota döneminde yılda 351.000 ton üretirken 2001 senesinde 460.000 ton olan fiili pazar büyüklüğü şu anda en kötümser tahminle 570.000 tona erişmiştir. Buna karşılık sakaroz şeker pazarı büyümediği, dolayısıyla Türkiye “A” kotası hep aynı kaldığı için nişasta bazlı şeker talebinin yerli üretimle karşılanma oranı (%76) oldukça yüksektir. Bu durum pancar şekeri sanayinin önündeki en büyük handikaptır. İhracatı 6 milyar doları aşan gıda sektöründe sıkıntı o kadar büyümüş olmasına rağmen glikozda tarife kontenjanı açılmış ve yerel pancar şekeri sanayine üretim yaptırılmazken, mecburen (!!!) glikoz ithalatına izin verilmiştir. Kota yılları sırasında sektörün kapasite kullanım oranı %26 olarak sınırlı kalmıştır (!!!!).
NBŞ Sanayicileri: Amylum Nişasta ve Sanayi Ticaret A.Ş., Cargill Tarım Sanayi ve Ticaret A.Ş., PNS Pendik Nişasta Sanayi A.Ş, Sunar Mısır Sanayi ve Ticaret A.Ş, Tat Nişasta Sanayi ve Ticaret A.Ş.dir.

Şeker Kurumu: “Kurum, Şeker Kurulu tarafından yönetilir. Kurul, Kurumun karar organı niteliğinde olup ilgili kanun kapsamındaki konularda her türlü kararları almak ve uygulamak üzere, biri Başkan ve biri Başkanvekili olarak toplam yedi üyeden oluşur. Bakanlar Kurulu; Bakanlık, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Müsteşarlığın bağlı olduğu Bakanlık, sakaroz kökenli şeker üreten ve sermayesi kamuya ait olan şirket ile pancar kooperatiflerinin oluşturduğu üst birliğin göstereceği ikişer aday, sakaroz ve nişasta kökenli şeker üreten şirketlerin her grubundan Türkiye’deki fabrikalarından nominal üretim kapasitesinin son üç yıl ortalama üretimi en fazla olan iki şirketin ayrı ayrı önerecekleri ikişer aday arasından birer üye olmak üzere bir Başkan ve altı üye seçer ve atar. Başkanvekilini, Kurul üyeleri kendi aralarından seçer.”
Burası “zurnanın son deliği” ya da “zurnanın zırt dediği” yerdir. Burada da görüldüğü gibi 25 adet şeker fabrikasına sahip ve ülke şeker ihtiyacının %64’ünü üreten Türkşeker ile üretimin ancak %10’nunu üreten NBŞ üreten sanayi şeker kurulunda aynı sayıda üye ve aynı seviyede oya sahiptir. Bunun değerlendirilmesi ya da ne anlama geldiği siz değerli ve basiretli okuyucuların vicdanına bırakılmıştır.
Bu değerlendirmeyi yaparken, Bakanlar Kurulu’nun kanunda verilen NBŞ kotasını %50 oranında artırma ve eksiltme yetkisini her yıl neden NBŞ lehine %50 oranında artırmada kullandığı halde geçen on yıllık sürede bir defa olsun neden eksiltme yönünde kullanmamıştır bunu anlamaya da gayret gösterebilirsiniz.

Bu değerlendirmeyi yaparken, şeker fabrikalarının neden blok satış şeklinde hazırlandığını da anlamaya gayret gösterebilirsiniz.
Bu değerlendirmeyi yaparken, maddi sıkıntı içerisinde bulunan Türkşeker’e %10 zorunlu güvenlik kotası konduğunu anlamaya da fırsat bulabilirsiniz.
Bu değerlendirmeyi yaparken, NBŞ’nin kotasının üstünde (bir milyon ton) kurulu kapasitesinin olduğunu da gözden geçirebilirsiniz.
Bu değerlendirmeyi yaparken, kota dışı üretimin olup olamayacağına ait bir fikir de geliştirebilirsiniz.
Bu değerlendirmeyi yaparken, uzun zamandır Türkşeker fabrikalarına neden yatırım, yenileme yapılmadığına da merakınız doğabilir.
Biraz tefekkür lütfen.