Dünyanın birçok ülkesi için nüfus sayımı sıradan bir konu iken, Balkanlar için geçmişte savaş sebebi olan birçok tartışmanın yeniden gündeme gelmesi anlamına geliyor.

‘Balkanların etnik bombası’ olarak nitelendirilen Makedonya ve Bosna Hersek, bu tehlikeli tartışmalar sebebiyle, uzun yıllardır nüfus sayımı gerçekleştiremiyor.
Makedonya, 1 Ekim 2011’de nüfus sayımına başladı. Fakat Nüfus Sayım Komisyonu üyelerinin, Arnavut nüfusunu ağırlıklı olarak yaşadığı yerleşim bölgelerindeki sayım esnasında usulsüzlükler tespit edilmesi sebebiyle, toplu şekilde istifa etmesinin ardından nüfus sayımı iptal edildi.
Bosna Hersek ise, ülkenin üç kurucu unsuru olan Boşnak, Sırp ve Hırvatların uzun süredir anlaşmaya varamaması sebebiyle, 1991 yılından beri nüfus sayımı gerçekleştiremiyor.
1991 yılında gerçekleştirilen ve hiçbir zaman tescil ettirilemeyen son nüfus sayımına göre, ülkenin toplam nüfusu 4,4 milyon idi. Nüfusun yüzde 43,7’si Müslüman, yüzde 31.4’ü Sırp, yüzde 17.3’ü ise Hırvatlardan oluşuyordu.
Ne var ki o günden bugüne çok şey değişti.
1992-95 yılları arasındaki savaş sebebiyle, yaklaşık 2,2 milyon Bosnalı evini terk etti. Bunların 1,2 milyonu, yüzden fazla farklı ülkeye sığındı. Geri kalanlar ise ülke sınırlarındaki başka bir yerleşim yerine göç etmek durumunda bırakıldı.
BM Mülteciler Yüksek Komiserliği verilerine göre, savaş sebebiyle evlerini terk edenlerden sadece yarısı eski ikamet yerlerine dönebildi. 
Yurtdışında yaşayan Bosna Herseklilerin yüzde 80’i, bulundukları ülkeye, geri dönmemek üzere yerleşmiş bulunuyor.
Bosna Hersek, nüfus sayımı meselesini çözüme kavuşturmak için uzun yıllardır çabalıyor. Fakat politikacılar, ortak bir noktada uzlaşamıyor.
Boşnak liderler, tüm etnik unsurların Bosna Hersekli üst kimliğinde birleştirilmesini, dil, din ve etnik unsurların dikkate alınmamasını talep ediyor. Bosnalı Sırp ve Hırvatlar da, tam aksini savunuyorlar.
Yıllarca devam eden tartışmalar, AB’nin zorlamaları neticesinde bir neticeye ulaştı. Bosna Hersek Parlamentosu, 1-15 Nisan 2013 tarihleri arasında nüfus sayımı yapılması kararı aldı. Fakat Uluslararası İzleme Operasyonu, teknik hazırlıklarda yetersizlikler tespit ederek, nüfus sayımının altı ay ertelenmesini tavsiye etti. Böylece, nüfus sayımı 1 Ekim 2013’e ertelendi.
1-15 Ekim tarihleri arasında yapılacak nüfus sayımında, yaş, cinsiyet, eğitim, etnik-milli kimlik, din, dil ve gelir durumu gibi konulara dair 46 soru yöneltilecek. Fakat bunlar arasında ‘milliyet’, ‘din’ ve ‘dil’ sorularına verilecek cevaplar, Bosna Hersek’in geleceği adına büyük bir önem taşıyor. Öyle ki, bu üç soruya verilecek cevaplar, çok büyük tartışmaların fitilini ateşleyebilir.
Nüfus sayım formlarında etnik-milli kimliğe ilişkin soruya sadece ‘Boşnak’, ‘Hırvat’, ‘Sırp’ ya da ‘Diğer’ seçeneklerinden biri ile cevap verilebiliyor. Bu ülkede yaşayan Türk ya da Roman gibi azınlıklara etnik kimlik seçme hakkı tanınmıyor. 
Dini inanca ilişkin soruya da, ‘İslam’, ‘Katolik’, ‘Ortodoks’, ‘Cevap vermek istemiyor’ ya da ‘Diğer’ seçeneklerinden biri ile cevap verilebiliyor. Musevilik gibi ülkede daha az sayıda inananı bulunan dini gruplara ilişkin bir seçenek bulunmuyor. 
Nüfus sayım formlarında cevaplanması istenen bir diğer soru ise anadil ile ilgili. Seçenekler ise ‘Boşnakça’, ‘Sırpça’, ‘Hırvatça’ ve ‘Diğer’ ile sınırlı. 
Bu üç sorudan ilk ikisinin cevabı isteğe bağlı iken, dil sorusuna cevap vermek zorunluluk arz ediyor. Cevaplamayanlar, 100 KM (50 Euro) para cezası ödeyecekler.
Bu üç soruya Bosnalı Sırp ve Hırvatların vereceği cevaplar şimdiden belli. Fakat Boşnakların kafası oldukça karışık. 
‘Boşnak’ etnik tanımlamasına hiç alışık olamayan birçok Bosna Hersekli Müslüman, ‘Bosnalı’, ‘Müslüman’ ve ‘Boşnak’ cevapları arasında tereddüt edecektir. Bu durum, Bosna Hersekli Müslüman Boşnak halkı için ‘ulusal azınlık’ konumuna düşmek gibi çok büyük bir tehlike arz ediyor. 
Özetle: Bosna Hersek’te 1-15 Ekim tarihleri arasındaki nüfus sayımında Müslüman Boşnaklar tarihte ilk defa ‘Boşnak’ kimliğini resmi hale getirebilme şansına sahipler. Bu fırsat çok iyi değerlendirilmeli. Her üç etnik unsur için de ‘biz kaç kişiyiz’ sorusuna cevap niteliği taşıyacak olan bu nüfus sayımında, Bosna Hersek’te yaşayan tüm Müslümanlar mutlaka şu ortak cevabı vermeliler: ‘Milliyetim: Boşnak, Dinim: İslam, Dilim: Boşnakça.’