Bayram Şerif mubarek olsun
Bosna Hersek’te bayram hazırlıkları günler öncesinden başlıyor.
Bayrama birkaç gün kala, şehrin görünür yerlerine ‘Bayram Şerif Mubarek Olsun’ yazılı pankartlar ve cami minarelerine, yeşil zemin üzerine beyaz renkli, ay-yıldızlı bayraklar asılıyor. Bu bayraklar, bayramın son günü ikindi namazı vaktine kadar minarelerde dalgalanıyor.
Boşnaklar, en az bizim kadar, baklavaya düşkünler. Fakat Boşnak baklavası, daha bol iç malzemesiyle hazırlanıyor. Ayrıca şekli güle benzediği için gülcük anlamına gelen ‘rujitsa’ (ruzica) ve burma baklavaya benzeyen ‘divit’ bayramın değişmez tatlıları.
Bosna Hersek’te kurban için pazarlık yapılmıyor. Kurban alımı esnasında pazarlık yapmayı ya da herhangi bir nezaketsizliği, büyük bir ayıp kabul ediyorlar. Gerekçe çok net: ‘Allah için kesilen kurbanda pazarlık olur mu?..’
Kurban satıcıları da aynı duyarlılığa sahipler. Fiyatlar, pazarlığa mahal vermeyecek kadar makul ve aşağı yukarı her yerde aynı.
Daha ziyade köylerde devam ettirilen eski bir gelenek olarak, ölmüşlerinin ruhları için, bayramdan önce de kurban kesilirmiş. Örneğin bu kurbanlar, Zvornik şehrinde mezarlıkta kesilirmiş.
Bayram namazını, Gazi Husrev Bey Camii’nde kılmak istiyorsanız en az iki saat önce orada olmalısınız. Namaz vakti yaklaştıkça, camiye giden yollarda dahi adım atacak yer kalmıyor.
Birlikte kılınan sabah namazını, hoca efendinin bayram sohbeti ile Boşnakça, Türkçe ve Arapça ilahiler takip ediyor. Müezzin, cemaati bayram namazına Türkçe davet ediyor: ‘Niyet edin bayram namaz; iki rekât, altı tekbir, uyun hazır olan imama...’
Reis-ul Ulema yani Diyanet İşleri Başkanı tarafından kıldırılan bayram namazına, Bosna-Hersek Üçlü Cumhurbaşkanlığı Konseyi Boşnak Üyesi ve İslam ülkelerinin Konsolosları da iştirak ediyor.
Eskiden bayram namazı, özellikle havanın sıcak olduğu yaz aylarında, evin avlusuna ya da bahçeye döşenen ‘namaz taş’ üzerinde kılınırmış.
Bayram namazından çıkanlar, önce sadece bayramda çıkan bir çeşit somun olan ‘paklama’ satan fırınlara sonra çiçekçilere gidiyorlar. Evde eşini ya da evladını bekleyen kadınlara verilmek üzere; gül, orkide ya da zambak buketleri alınıyor.
Artık pek rastlanmayan bir gelenek olarak Bayram namazı çıkışında, sadece ses çıkarma özelliğine sahip olan tabancalarla, havaya ateş edilirmiş. Ayrıca, çocuklar büyüklerinin sağ elini öpüp, hayır dualarını ve bayram harçlıklarını alırlarmış. Ne var ki, tabanca ateşleme de, el öpme geleneği de eskilerde kalmış.
Kurulan sofrada hep birlikte kahvaltı yapıldıktan sonra kurban kesimine geçiliyor. Saraybosna sokaklarında kurban kanı, sağa sola saçılmış hayvan sakatatı, kurbanlık kovalamacası ya da kendini kesen acemi kasaplar göremezsiniz. Bunun sebebi, Avrupalılık ya da modernlik değil, İslam’a ve geleneklere bağlılık.
Başkent Saraybosna’daki evler dahi genelde bahçeli. Birçok Boşnak kurbanı kendi bahçesinde kesiyor. Kurban kesecek kadar yeri olmayanlar, satın aldığı yerde ya da Bosna Hersek İslam Birliği ve Merhamet gibi kurumlar vasıtasıyla, kurbanlarını kestiriyorlar. Bu kurumlar, kurbanın istenilen kadarını kurban sahibine ve bağışlanan kısmını da, Gazi Husrev Bey Medresesi ve İslami Bilimler Fakültesi başta olmak üzere, ihtiyaç sahiplerine veriliyor.
Kurban eti, hiçbir dini ayrım yapılmaksızın tüm komşulara dağıtılıyor. Dağıtım vazifesi, çocuklara ya da evin gençlerine düşüyor. Dağıtımı başarıyla tamamlayanları şeker, çikolata ve para gibi mükafatlar beklediğinden, taliplisi çok oluyor.
Kurban etlerinin dağıtıldığı poşetler bile Boşnak estetiğinin bir işareti. Poşetlerin üzerinde, Osmanlı kisvesiyle kurbanlığı omuzlamış bir kişi ya da sadece kurbanlık figürleri bulunuyor. Ayrıca, Arap ve Latin harfleriyle, ‘Bayram Mubarek Olsun’ yazıyor.
Kesilen kurbanın ilk yemeği, genellikle ciğer ve böbrek gibi sakatlardan yapılarak, aile üyelerine ikram ediliyor.
Bayram ziyaretleri dede ya da babadan, bunlar hayatta değillerse, en büyük ağabeyinden başlıyor. Ardından diğer akrabalara, komşu ve arkadaşlara gidiliyor.
Bayramın ilk günlerinde erkekler ve çocuklar, son günlerde ise kadınlar aralarında bayramlaşma ziyareti gerçekleştiriyorlar. Bu sebeple bayramın ilk günleri ‘erkek bayramı’, son günü ise ‘kadın bayramı’ olarak kabul ediliyor.
Kadınlar arasındaki ziyaretlerde ve büyüklere gidilirken, kahve, şeker ve limon götürülüyor. Ziyaretlerde kahvenin yanı sıra, baklava, rujitsa ya da divit ikram ediliyor.
Velhasıl Bosna Hersekli Boşnaklar, Kurban Bayramını tüm ritüelleriyle yaşıyor ve yaşatıyorlar.
Saraybosna’dan herkese hayırlı bayramlar.
Bayram Şerif Mubarek Olsun!
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.