İlk çeyrek büyüme rakamları -3 ay öncesini gösteriyor olsa da- piyasanın ve iş âleminin haleti ruhiyesini bozmuşa benziyor. Bazı dernek ve örgütlerin “ekonomi çok kötü, işte ispatı” tarzı beyanları bu durumu teyid ediyor. Bir ekonominin % 13,8 küçülmesi hafife alınacak bir durum değil... Hele Türkiye gibi nüfusu -ve işsizi- artan bir ülkede... O yüzden, negatif de olsa, samimiyet içeren tüm yakınma ve eleştirilere kulak vermek lazım... Neticede, Kore’nin iki katı, İspanya’nın 4 katı bir küçülmeden bahsediyoruz.
***
Ancak, küçülmenin arkasındaki rasyonelleri iyi okumak lazım. Ocak-Mart, kriz feryatlarının ayyuka çıktığı, beklenti ve morallerin yerlerde süründüğü bir dönemdi. İnsanlar, gelirlerinde bir azalma olup olmamasından bağımsız olarak harcamalarını kestiler; şirketler üretimi durdurup stok eritmeye çalıştılar. Bankalar kredileri geri çağırmaya, TOBB, TÜSİAD peş peşe yok oluş tabloları çizmeye başladılar. Haliyle üretim ve ticaret, bu şiddetli kötümserliğin de etkisiyle hızla geriledi. Nitekim detay rakamlara baktığımızda ticaretin % 25, imalatın % 19 gerilediğini görüyoruz. Büyüme rakamları, bir önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırılarak bulunur. -13,8’i, krizin Türkiye’yi hiç etkilemediği 2008 ilk 3 ay ile krizin etkisinin hem iktisadi hem psikolojik olarak zirve yaptığı 2009 ilk 3 ay arasındaki fark olarak da okumak gerekir.
***
Durumu hafifletmeye veya gerekçe bulmaya çalıştığımı zannetmeyin. Gerekçeyi -bulacaksa- hükümet bulur zaten... Milli Gelir’in % 13,8 küçülmesi çok ciddi ve hiç de hafife alınacak bir yönü yok. Lakin, mahvolduk velvelesi altında, sükunetli ve objektif bir analiz yapmayı da unutmamak lazım. Büyümenin de küçülmenin de ardındaki rasyonelleri iyi okumak, ekonominin doğru yönetilmesi için elzemdir. İlk çeyrekte, en büyük ticari partnerimiz olan Almanya’nın iki katı küçülmüşsek, iktisadi argümanlar kadar psikolojik unsurların ve bozulan beklentilerin etkisini de düşünmek gerekir.