20 Mart 2010 Cumartesi günü AK Parti Genel Başkanı ve T.C. Başbakanı sayın recep tayip Erdoğan sanat dünyasının popüler isimlerini Dolmabahçe sarayındaki kahvaltılı toplantıda bir araya getirdi. Toplantıya 50 civarında sanatçı katıldı ve bunlardan 25 tanesi söz alarak demokratik açılımla ilgili görüşlerini dile getirdi. Hemen hepsinin, açılıma desteklerini dile getirdiği sözlerinden anlaşılıyordu. Sanatçılardan bazıları da, sinema sektörünün stratejik bir sektör olarak ele alınıp açılıma destek olan filmlerin teşvik edilmesi önerisinde bulundular.

Sanatçılar arasında bir isim vardı ki, Milletimizin köklerinden gelen bir mesajı hatırlattı ve “özgürlüğün öneminden bahsederken Fatih Sultan Mehmet'in Bosna Hersek'teki fermanından söz etti”. İlave olarak ta "O günkü bu hoşgörüyü kabul etmek varken bugün bunların hâlâ tartışılması oldukça garip." yorumunu yaptı. Peki, Fatih Sultan Mehmet hanın 28 Mayıs 1463 te, İstanbul’un fethinden tam 10 yıl sonra Bosna’yı feth edişinin hemen ardından ferman buyurduğu bu özgürlük manifestosu neleri içeriyor, acaba merak edenimiz oldumu?

Bilenlere malum, bilmeyenler için paylaşalım. Bosna Hersek’in merkezi Saraybosna’ya çok yakın yerde bulunan fojnika kasabasında bir tepe eteğinde Fransisken rahiplerinin manastırı bulunur. MS 13.yy’dan kalma bu dini ibadet merkezinin de çok önemli bir özelliği vardır: 1993 yılında Bosna-Hersek iç savaşı yaşanırken Bosnalı milis askerler kuşku üzerine manastırı basar ve kapıda bulunan nöbetçi öldürülür. Manastırın iç kısmında kurşun izleri vardır. Bu olay üzerine manastır rahipleri Bosnalı lider Aliya İzzetbegoviç’i ziyaret ederler ve olayı ona anlatırlar.

Fransisken rahipleri Bosnalı lider İzzetbegoviç ile olan görüşmelerinde bir konu gündeme getirilir: “Türkler ve İslam adına balkanlara, Bosna Hersek e Hırvatistan’a barış getirmişlerdir. Fatih sultan Mehmet, kendi zamanında Bosnalı Fransisken rahiplerine inanç ve ibadetlerinde serbest olmaları için ferman bile vermiştir. Bosna iç savaş ortamında bile olsa farklı inanç gruplarına saldırı yapmak İslam düşüncesinde yeri yoktur.

Bu gelişmeler üzerine Fojnica Fransisken katolik manastırı kütüphanesinde yalpan araştırma sonucu Fatih’in fermanı çerçevelenmiş bir halde bulunur. Çerçevenin etrafında hilal ve yıldızlı Türk bayrağı simgeleri vardır. Fermanın üzerinde kırmızı mürekkep ile el azısı olarak: “Merhum ve mağfur-ileyh ebulfeth Gazi Sultan Mehmed han rahmetallahı aleyh vel gufran hazretlerinin hattı şerifidir” yazısı vardır. Bu ferman suretinde de görüldüğü gibi azınlıklar tam bir hürriyet ortamı içinde hayatlarını sürdürmüşlerdir.

İçeriğinden anlaşıldığı gibi bu belge Bosna fethedildiği zaman bu topraklarda yaşayan Fransiskenlere özgürce ibadet etme güvencesi veriyor. Sultanın yayınladığı bu Ahidname sayesinde buradaki Katolik Hıristiyanlar Osmanlı Devleti bu topraklarda hüküm sürdüğü müddetçe özgür bir şekilde Dini inanışlarını yaşamışlardır. Hıristiyan tebaaya bu hürriyet bizzat Sultan tarafından verilmiştir. Fransiskenlik, Assisili Aziz Francis’in öğretilerini takip eden, yoksulluğu yücelten bir Katolik Hıristiyan tarikatıdır. XIII. yüzyılda İtalya’nın Toscana bölgesinde yer alan Assisi adlı küçük bir kasabada kurulan tarikata mensup 300 civarında Katolik Hıristiyan halen Fojnica’da yaşamaktadır.

Manastırda Ahidname’nin yanı sıra, Osmanlı döneminden kalma çok sayıda yazma kitap, kıymetli belge, sikkeler ve elli bin kitaplık birde kütüphane bulunuyor. Burada Osmanlı döneminden kalma üç bin civarında belge muhafaza ediliyor. Bu belgelerden bazıları 1480’li yıllara ait evraklardır. Manastır Kütüphanesi’nde bulunan eserlerin çoğunluğu XVI. ve XIX. yüzyıllar arasında basılmış felsefe ve ilahiyatla ilgili kitaplardan oluşuyor. Burası, Bosna-Hersek’te bulunan Çokuluslu Barış Gücü bünyesinde görev yapan Türk Birliği tarafından da restore ediliyor.

Nitekim Fojnica manastırında yazılı olanlar uzmanlar tarafından okununca herkesi hayretler içinde bırakır. Çünkü Fatih’in fermanı farklı inançlara özgürlük hakları tanıyan insan hakları evrensel bildirisi gibidir. Muhteşem ferman şöyledir:

Ben, Fatih Sultan Mehmet Han;
Dünya'ya ilan ediyorum ki, bu padişah fermanı verilen Bosna'lı Fransisken'ler himayem altındadır ve emrediyorum ki; Hiç kimse, ne bu adı geçen insanları, nede onların kiliselerini rahatsız etmesin ve zarar vermesin. İmparatorluğumda huzur içerisinde yaşasınlar ve bu göçmen durumuna düşen insanlar, özgür ve güvenlik içerisinde yaşasınlar. İmparatorluğumdaki bütün memleketlere dönüp korkusuzca kendi manastırlarına yerleşsinler. Ne padişahlık eşrafından, ne vezirlerden veya memurlardan, ne hizmetkârlarımdan, ne imparatorluk vatandaşlarından hiç kimse bu insanların onurunu kırmayacak ve onlara zarar vermeyecektir. Hiç kimse bu insanların hayatlarına, mallarına ve kiliselerine saldırmasın, hor görmesin veya tehlikeye atmasın. Hatta bu insanlar, başka ülkelerden devletime birini getirecekse, onlarda aynı haklara sahiptir. Bu padişah fermanını ilan ederek burada, yerlerin, göklerin yaratıcısı ve efendisi Allah, Allah’ın büyük elçisi aziz Peygamberimiz Muhammed Mustafa ve 124,000 Peygamber ile kuşandığım kılıç adına yemin ediyorum ki, emrime uyarak bana sadık kaldıkları sürece, tebaamdan hiç kimse, bu fermanda yazanların aksini yapmayacaktır…

Din özgürlüğü konusundaki en eski belgelerden biri olarak kabul edilen bu ferman, Birleşmiş Milletler tarafından 1971'de tüm üye ülkelerin dilinde yayınlandı. Fatih Sultan Mehmed'in bu fermanı, Osmanlı İmparatorluğu'nda 28 Mayıs 1463'te, yani ABD anayasasından 324, 1789'daki Fransız İhtilali'nden 326, 1948'deki BM Evrensel İnsan Hakları Beyannamesi’nden 485 ve Avrupa Konseyi Ulusal Azınlık Haklarının Korunması Antlaşması'ndan538 yıl önce temel hak ve hürriyetleri güvence altına alıyordu. Son günlerdeki azınlık açılımı konusunda esas alınacak önemli belgelerden biridir ayrıca...

Bizler bir el ayası kadar kalan bu ülkede birbirimize göstermekten kaçındığımız hoşgörü ve anlayışı atalarımız 550 sene önce, hem de azınlık mensuplarına göstermişler. Yeni Anayasa görüşme turlarının yaşandığı şu günlerde bu ahidnameden alınacak çok dersler olsa gerekir. Ne mutlu, Sultan Muhammed Fatih gibi özgür düşünebilenlere ve Onun torunu olabilenlere.