Nasıl bir kitabın tanıtım yazısında: "Şu anda en eğlenceli Türkiye Tarihi kitabını elinizde tutmaktasınız" denilebilir?..

NTV Yayınları'nın (Tel: 212 - 304 08 92) Karikatürkiye / Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi / 1923-2008 isimli kitabından haberdarsanız, en eğlenceli Türkiye Tarihi kitabının bu kitap olduğunu söyleyebilirsiniz...

1923'den başlayıp 2008'e kadar çeşitli yayın organlarında yayınlanmış ve çoğu hemen hepimizin bildiği isimlere ait olan yüzlerce karikatürü biraraya getiren çalışma, Turgut Çeviker tarafından hazırlanmış.

Murat Belge'nin sunuşu ve Ahmet Kuyaş tarafından kaleme alınan dönem metinleri ile zenginleşen büyük boy üç ciltlik eser, bir yandan Cumhuriyet Dönemi karikatür tarihi gibi ama bir yandan da hakikaten karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi...

Belki de önemini pek hesaba katmadığımız bir olgu olan karikatürün, hayatımıza ne türden etkileri olduğunu kolayından anlayabilmek mümkün müdür, bilinmez. Ancak yaşananlara yüzeysel olarak bakmayı tercih eden geniş kitlelelerin; birçok olayı, kurumu ve kişiyi, gazete ve dergilerde yayınlanan karikatürlere göre değerlendirmiş olabilmeleri ihtimali, aslında ciddi bir durum.

Bir yönüyle eğlendirici ve bu arada çoğu zaman çaktırmadan fikir verici bir şey, karikatür.

Bugünden geriye doğru baktığımızda, özellikle de gazetelerin birinci sahifelerinde yer alan karikatürlerin; çoğu zaman, haberlerden, uzmanların yaptıkları açıklamalardan ve hatta önemli yazarların yorum ve makalelerinden bile daha büyük etkilere sahip olduklarını söylemek belki iddialı bulunabilir. Ama bu hususu ihmal etmemek gerektiği de açık...

Kitapta yer alan karikatürlerin kronolojik sıralaması, ülkemizin 1923'den beri yaşamakta olduğu süreçlerin, karikatürcüler tarafından nasıl yorumlandığını göstermenin yanında; nasıl bir bakış açısının basın organlarında kendisine yer bulabildiğini de ortaya koyuyor.

Cumhuriyet tarihi boyunca yaşanan hemen her gelişmenin yorumlandığı çizgilere bakarken, genel akışa uygun karikatürlerin daha fazla olduğunu görüyoruz.

Genel akış: Tam olarak ne yapıldığının farkında olunmasa da, oturtulmaya çalışılan yeni sisteme övgü ve tabii ki eski sisteme yönelik ağır eleştiriler...

Konu, sadece sistem de değil tabii... Milletimizin değerleri ve inançları da sözkonusu ve eskiyi yıkmaya kararlı olanların boy hedefinde de bunlar var, istisnalar müstesna...

Bu işin karikatür lisanıyla nasıl yapıldığını toplu halde müşahede ediyor olmanın iyi tarafı, acı acı da olsa, gülümseme şansı vermesi.

Cemal Nadir Güler, Ramiz Gökçe, Ratıp Tahir Burak, Altan Erbulak, Mim Uykusuz, Cafer Zorlu, Bedri Koraman, Turhan Selçuk, Oğuz Aral, Ercan Akyol, Tan Oral, Semih Balcıoğlu, Latif Demirci, Salih Memecan... ve daha onlarca tanınmış karikatürcünün vaktiyle çizmiş oldukları; yaşadıklarımızı ve bunlara hakim çevrenin nasıl baktığını daha iyi anlayabilmek hususunda, değerli bir kılavuz...

Karikatürlerle Cumhuriyet Tarihi'ni tedkik ettiğim günlerde, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Daire Başkanlığı Kültür Müdürlüğü tarafından düzenlenen 40. Sanat Yılında Yalçın Turgut Balaban programı, hoş bir tevafuk oldu.

Yalçın Turgut, karikatür daha doğrusu çizgi lisanını; pergelin bir ucunu daima insanımızın değerleri zemininde tutmuş şekilde, ideal olana ulaşmak için vasıta olarak kullanmış isimlerin en önemlilerinden birisi.

Kitap, Cumhuriyet tarihi boyunca karikatürün nasıl kullanıldığının hikayesi; Yalçın Turgut'un 40 yıllık çizgisi ise aslında neler yapılabileceğinin...