Genişletilmiş Orta Doğu ve Kuzey Afrika’da 2011 halk hareketleri, otoriter yönetimlere karşı hak ve hürriyet isteyen toplumların eseridir. Tunus’ta başladı. Mısır, Yemen, Bahreyn, Libya’da gerçekleşti. Benzer karakterdeki ülkelere sirâyeti bekleniyor.
Suriye’de şimdilik hafif de olsa kıpırdanma, ciddi şekilde başladı. 48 yıldan, 1963’ten bu yana “olağanüstü durum” statüsü ile sıkı yönetim yaşayan millet, iki nesil (kuşak) geçirdi. Vaktiyle, sıkı olmayan yönetim altında yaşandığını hatırlayan vatandaşlar çok azaldı.
Üstelik yarım asır süren bu baba-oğul yönetimi, başta Amerika dünyanın tepkisini çekmişken, Türkiye başbakanı Tayyip Erdoğan hızır gibi imdada yetişti. Yönetim, taze hayat buldu. Milletlerarası prestij kazanmaya başladı. İki kardeş millet, Türkler ve Suriyeliler, gerçek hasretle kucaklaştı. Sınırlar açıldı. Mayınlar temizlendi. Ancak Suriye’de bir azınlık iktidarı mutlak şekilde egemenliğini sürdürüyor. İkinci zorluk, Suriye’nin İran’ı Doğu Akdeniz sahillerine çıkarması ve İran stratejik ittifakından kopamamasıdır. Suriye hızla anlamlı, hattâ radikal reformlar ilân etmek, millete söz vermek ve hemen uygulamaya başlamak zorundadır. Aksi takdirde, diğer Arap ülkelerindekileri bile aşacak kapasitede memnuniyetsizlik eyleme dönüşecektir. Ufak tefek oyalayıcı tedbirler kâr etmeyecektir. 21 ay olan zorunlu askerliğin 18 aya indirilmesi iyi başlangıçtır, arkası gelmeli.
İran’da ılımlı muhalefet her zaman mevcuttur. Radikal muhalefetteki milyonlarca İranlı daha çok dış ülkelerdedir. Rejim, özel rejim muhafızı bir askerî güçle korunuyor. Bugünkü rejimi az ılımlı hâle getirmek isteyenler bile sıkı izleme altındadır. Bu ılımlı muhalefetin başı Hâşim-i Rafsancânî’dir. 77 yaşına gelmiş olmasına rağmen, iktidar kendisiyle uğraşıyor. Humeynî’nin yerine cumhurbaşkanı seçilerek Batı’ya dönük milliyetçi imparatorluk rejimi yerine Batı’ya karşı Şîî rejimi iyice yerleştiren kişidir (1989-1997).
Başbakan Necmeddin Erbakan’ın resmî Tahran ziyaretinde Rafsancânî ile ikili gizli konuşması, Türkiye’de derin devleti harekete geçirmiş, Erbakan istifa etmişti.
Rafsancânî’nin iki oğlu ile kızını görevlerinden alacak derecede kuşkulu bir yönetimin yerine, demokrasiye açılabilen, gaz hariç dünyanın 2. petrol rezervinin sahibi olmanın güveni içinde davranan İran’ın oluşması ihtimali elbette vardır. Tahran diplomasisi çok beceriklidir. Çok hasım kazandı. Dış politikada inanılmaz sürprizler yaparak Batı ile barışması, ihtimal dışı değildir.