Kötekli, Muğla’nın bir köyü idi; şimdi mahallesi; Bloom ise Amerikalı bir edebiyat eleştirmeni. Peki bu iki isim nasıl oldu da bir araya geldi.

Anlatalım...

Harold Bloom enteresan bir edebiyat eleştirmeni ve teorisyeni. Amerikalı. 1930’da doğmuş. Yale Üniversitesinde çalışmış. 30 civarında edebiyat incelemesi kitabı var.

Türk okuru Bloom ile 2008 yılında “Etkilenme Endişesi” (Anxsiety  of İnfluence: A Theory of Poetry) adlı kitabının Türkçe’ye tercüme edilmesiyle  tanıştı. 1973 yılında yazılan ve 1997’de ikinci baskısı yapılan bu kitap Türk kültürüne 35 yıl sonra kazandırılmış. Yani hayli zaman geçmiş tercüme için.
 
Bloom’un pek çok eleştiri ve teori kitabı olmakla beraber, 1994’te yazdığı “The Western Canon: The Books and School of Ages” adlı kitabının Türkçesi (Batı Kanonu Çağların Ekolleri ve Kitapları) , 2014 Ağustos ‘unda piyasaya çıktığında, geniş bir yankı uyandırdı.  Tercümeyle ilgili olarak gazete ve dergilerde yazılar çıktı.  (Bu kitap da 20 yıllık bir rötarla girmiş gündemimize.)
 
Batı edebiyatının temelinde Shakespeare yattığını  söyleyen Bloom, iflah olmaz bir Shapespeare-perest olarak, Batı edebiyatındaki bütün yolları Shakesperare’a çıkarır. Belki haklı da...  Çünkü kitabında 26 yazarı ve onların eserlerini değerlendirirken itiraz edilemeyecek deliller ve ilişkilerle, ele aldığı metinler arasında Shakespeare ile bir ilgi kurar.

Bir eleştirmen ve teorisyen olarak Bloom, gerek Etkilenme Endişesi ve gerekse Batı Kanonu  adlı kitaplarıyla Türk kamuoyuna mâl olurken, benim açımdan son derece enteresan bir olay yaşadık.  Kültürler arası etkileşme ve üniversal zihniyetin teşekkül ve tezahürü  açısından, Bloom merkezli,  son derece ilgi çekici bir olay yaşadık Muğla’da.

Köyde Bloom tercüme etmek

Bloom’un Batı Kanonu adlı kitabını başarılı bir şekilde tercüme eden Doç. Dr. Çiğdem Pala Mull, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Batı Dilleri ve Edebiyatları Bölümü öğretim üyesiydi. Yani bu kitap Muğla gibi bir “taşra kenti”nde tercüme ediliyordu. Daha 20 sene öncesine kadar, bütün dünyada erbabınca büyük bir ilgiyle takip edilen bir yazarın kitabının Muğla’da tercüme edileceğini; bir Anadolu şehrinin, 20 yılda,  dünya kültürüne  entegre olabilecek bir birikime sahip olabileceğini kimse tahmin edemezdi.

Köyde Bloom konuşmak

Bloom ile ilgili bir başka enteresan olay, kitabıyla ilgili olarak yapılan toplantının afişlerinin, daha düne kadar Muğla’nın bir köyü olan Kötekli’de asılmış olmasıydı.

Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Kötekli köyü arazisinde kurulmuştur. Daha düne kadar, bu köy, tarım ve hayvancılıkla geçinirtdi. Tütün işçiliği ve besicilik, temel geçim kaynağıydı. Evler genellikle tek katlı; yanlarında ahırlar vardı. Dar toprak sokaklar  henüz asfalt veya döşeme taşıyla tanışmamıştı. 

Yani tam bir köy havası hakimdi Kötekli’ye.  Taze süt, peynir, tereyağ gibi ihtiyaçlarınızı çok rahat karşılardınız ana entelektüel ihtiyacınızı karşılayacak zırnık kadar bile bir şey yoktu. Zaten hepi topu 150 hane falandı köy.  Bir kaç bakkal, iki kahve; bir iki de pideci falan vardı. 1997-98’den sonra değişmeye başlayan Kötekli, yavaş yavaş sosyolojik ve ekonomik olarak değişiyor; her tarafta apartlar, kafeler, süpermarketler, pastaneler, lokantalar açılıyordu. Köy halkı, tarımdan uzaklaşıp apartçılığa ve esnaflığa yöneliyordu. Kısacası köy (şimdi mahalle) kılık değiştiriyor; sadece Muğla şehrine değil dünyaya entegre oluyordu. 

Dünyanın dört bir yanından bilim adamları geliyor, üniversitenin kurulu olduğu; tabirimi mazur görün, daha düne kadar sokaklarında ineklerin, keçilerin dolaştığı Kötekli köyündeki üniversitede bilimsel, akademik, entelektüel konuşmalar yapıyorlardı.

Kasım ayı başında Kötekli’deki bir kafenin duyuru panosunda “Harold Bloom ve Batı Kanonu” başlıklı panel duyurusunu görünce, içim bir tuhaf oldu. Metinbilim Enstitüsü Derneği ve üniversitenin ortaklaşa düzenlediği toplantıda, kitabın çevirmeni  Doç. Dr. Çiğdem Pala Mull, Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğretim Üyesi Yard. Doç. Dr. Veli Uğur ve ben konuşmuştuk.

Bu konuşmanın afişini görünce, Kötekli’nin 15-20 yıl öncesini düşündüm.  Garip bir Anadolu köyünde Harold Bloom’un konuşulacağı; panel afişinin daha düne kadar taş veya toprak duvarlı evlerin bulunduğu sokaklarda asılacağını hiç aklıma getiremezdim. Demek değişim ve gelişme dediğimiz şey böyle oluyormuş ve değişim ve gelişimin nabzını, Kötekli’de olduğu gibi tutmak mümkünmüş.

Ben Bloom üzerinden Kötekli’yi anlatmış olayım; siz kendi muhitinizi anlayın. Kim bilir hangi Anadolu şehri, hangi değişim süreçlerini nasıl yaşıyor bu yıllarda?