Dün bu köşede eski çalışma arkadaşlarımı hayata soktukları tarımsal bilgi sistemi nedeniyle tebrik etmiştim. Artık çiftçi tarladaki rekoltesini bilebileceği gibi, tarımı yönetenle de arasındaki uçurum kapanabilecek. Eğer bu sistem sağlıklı işletilirse gerçekten üretim planlaması, havza bazında destek sistemi ve verimlilikten tutun, pazar analizlerine kadar el yordamı ile yürüttüğümüz tarımsal politikalar sağlıklı bir yönetim sistemine, entegre bir bilgi sistemine kavuşmuş olacak. 

Tarımsal bilgi sistemi (tar-bil) yeni adıyla TARSEY, tarım sektörü ile ilgili 42 adet veri tabanının birleştirildiği, gerekli verileri üreten, üretilen verileri kontrol eden, bu verilerle karar vericinin kullanabileceği çözüm seçeneklerini üreten yeni bir enformasyon sistemi olarak Türkiye’nin yeni gündemi bence. Ama dün de belirttiğim gibi medyamız yapay gündemlerle meşgul. Verimsiz gündemlerle..

 TARSEY, toprağa ait verilerden çiftçilerin sahip oldukları makine ekipmana, üründen üretim için kullanılan girdilere, desteklerden kredilere, yıllık ürün (rekolte) tahmininden tüketim verilerine, ilaç ve girdi takibinden çiftçilerin bağlı oldukları örgütlere, iklim değişikliğinden doğal kaynak planlamasına, tarım arazilerinin alım satımlarının izlenmesinden arazi değerlerinin hesaplanmasına, çiftçilerin sahip oldukları hayvan sayılarından yem üretimlerine, havza bazlı uygun üretim alanlarının belirlenmesinden ürün ihtiyaçlarının belirlenmesine tüm tarım süreçlerini içermektedir.   

Böylece sağlıklı istatistikler tutulabileceği gibi, havza bazında ürün desteklemenin de projeksiyonuna vasıl olunabilecek.

Tarıma hizmet götürenler de neyi ne amaçla yaptığını bilecek, hedef, hizmet götürenin de alanın da hep önünde olacak. 

Verilerin elektronik ortamda derlenmesi, daha kolay ve hızlı karar destek sistemleri geliştirmek TARSEY’le mümkün olacak. 

Yazılımı tamamen yerli üretim olan projede teknoloji, veri ve kullanıcı gibi üç bileşen birbirini geliştiren bir fonksiyon ifa edeceğe benziyor.

İlgililerin iddiasına göre veriler yüzlerce yıl saklanabileceği gibi aynı anda … 

Ben sığır vebasının hayvan varlığımızı nasıl tehdit ettiğini yakından müşahede etmiştim. Milyonlarca hayvan bu illetten telef oldu. Şimdi artık bu sistem sayesinde, hayvanların elektronik küpesi izlenerek hangi aşının onlara vurulmuş olduğu bilinecek.

Buğday rekoltesi hemen her yıl tahmini olarak hesaplanırdı. 20 milyon ton diye bir ezberimiz vardı. Eğer gözlemle verim biraz artmış gibi gözüküyor ve yağış da güneş de yerinde addediliyorsa rekoltenin 22 milyon civarında olduğu tahmin ediliyor, seller, kuraklık vesaire gündemde ise o zaman da rekolte 18 tona indiriliyordu. Yine bu bilgi sistemi ile artık rekolte tahmini daha sağlıklı yapılabilecek. Daha biçer döver ürünü hasat ederken, eğim bilgisinden rekolte bilgisine kadar bilgiye erişim mümkün olabilecek. Bu müthiş bir şey… hele hasat sırasında ortaya çıkan geleneksel dane kayıplarımızı göz önüne alırsanız, bunun önemini daha yakinen müşahede edersiniz.

Dünyanın ilk robotik gözlem istasyonlarına sahip bulunan tarım bilgi sistemi gerçekten de Türkiye’nin övünç kaynağıdır. Heba edilmez yerinde kullanılır ve tarlaya, sahaya, sofraya, markete kadar gerçekten veriler sağlıklı olarak yönetilirse… Yıllık 2,2 milyon ölçüm yapabilmekte olan sistem, günde 160 bin adet çözünürlüğü yüksek görüntü alabilmektedir. 3600 adet işlemcinin kullanıldığı projede 10 bin tar-bil personeli hizmet veriyor.

Bugüne kadar da 32,5 milyon parsel sayısallaştırılmış. 1200 adet gözlem ve ölüm istasyonu kurulmuş. 

Sistemin 42 veri tabanı bulunuyor. Tarımsal Üretim KAYIT  Sistemi (TÜKAS), Kooperatif Kredileri Takip Sistemi (KKKS), Özel Ürünler Uygulamaları (OU), Örtüaltı Kayıt Sistemi (OKS), Bitki Koruma Ürünleri Kayıt ve Takip Sistemi (BKS), Toprak, Bitki ve Sulama Suyu Analiz Laboratuvarları Kayıt Sistemi (TA), Bitki Ekolojik Gereksinimleri Veritabanı Uygulaması (BEGVET), Pazarlama Bilgi Sistemi (PBS), İyi Tarım Uygulamaları Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi (İTU), Organik Tarım Kontrol ve Sertifikasyon Sistemi (ORG), Sulama Tesisleri Bilgi Sistemi (SU), Sertifikalı Tohum Kayıt ve Takip Sistemi (ST), Gübre Takip Sistemi (GT), Veteriner Tıbbi Ürünleri Kayıt ve Takip Sistemi (VET), Su Ürünleri Kayıt Sistemi, Arıcılık Kayıt Sistemi, Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi (Bitkisel) (GGBS), Büyükbaş Hayvan Kayıt Sistemi (Kodlama) ve Küçükbaş Hayvan Kayıt Sistemi (KKKS)…

Belki bunlara ilave olarak doğal hayat ve koruma alanları ile ilgili veri tabanı da takip edilse iyi olur. Su ve toprak kaynakları ile yer altı su kaynaklarının takibi keza. İlla tarımsal veri denince zirai ürünler bazında değil doğal hayat ve çevre duyarlılığı ile de meseleye yaklaşılmalı. Sonra tarım ve köy demek kültür ve medeniyet tarihimiz demek. Yerel folklor, mutfak kültürü, ozanlar, atasözleri, deyimler, fıkralar, şiirler, türkülerimiz, kısaca insan ve kültür varlığı da bu entegre bilgi sisteminde yer almalı değil mi? Tıbbi ve aromatik bitkiler, yaban hayatı, bitki ve hayvan gen kaynaklarımızla, Anadolu’nun bütün canlı envanteri çıkarılmalı değil mi? Bence bu da yetmez. Antropolojik veriler de tarım tarihi açısından önemli…  

TARSEY kapsamında mobil uygulamalar da geliştirilmiş ve hem çiftçiler hem de Bakanlık personeli için özel tabletler hazırlanmış ve dağıtılmış… Bu tabletler ile Bakanlık personeli çalışacakları tarım parselini arazide kolayca bulabilmekte, çiftçilere gübre ve ilaç reçetesi yazabilmekte, danışmanlık verebilmekte, destek için diğer Bakanlık personeli ve çiftçiler ile anlık iletişim kurabilmekteler. Gittim gördüm. 

Sistem iyi ama sorumluluk duygusu artırılmalı ve personele aşk, şevk, motivasyon kazandırılmalı. Eksiklik bu…

Sistemde çalışanlar şöyle diyor: “Çiftçiler, parsellerinin ekim bilgilerini, reçetelerini, ekipmanlarını, hayvan varlıklarını, hasat bilgilerini tabletlerinden görebilmekte, destek başvurularını beyan ile sistem üzerinden yapabilmekte, ayrıca anlık meteorolojik veriler ve risk değerlerine göre zirai erken uyarıları görerek tedbir alabilmektedir.  

Özetle bu tarımsal bilgi sistemi ile örnek bir e-devlet modeli geliştirilmiş olacak, çiftçiler bakanlıkta, il müdürlüğünde derdini anlatmak için zaman harcayacağına doğrudan talebini iletecek, desteğini alacak, kayıtlar çapraz kontrolle de destelenerek sağlıklı tutulabilecek, çalışanların performansları takip edilebilecektir.” 

Bence en önemli bir çıktısı daha var sistemin. O da bir tarım arazisini alan ama tarım dışı amaçla kullanmayı düşünen bir vatandaşımız bu veri ilişkisi ile yapacağı yanlıştan dönmüş olacak. Tarım dışı amaçla kullanamayacağını baştan öğrenmiş olacak. Bu elbette çok önemli ama istismar edilmezse…

Bilgi sistemi sayesinde sağlıklı bir tarım envanterine kavuşacağımız gibi üretim planlaması da daha sağlıklı yapılabilecektir. Geleceğe dair projeksiyon yapabilmek kolaylaşacak,  daha gerçekçi hedeflere bizi ulaştıracaktır. Desteklemeler daha rasyonel olacak, havza bazlı planlama ve ürün destek sistemine katkı sağlayacaktır. 

Benim önemsediğim bir başka faydası ise doğal kaynak planlaması su ve toprak kaynaklarının yönetimi için yapılacak çalışmalara kaynaklık teşkil edecek olmasıdır.

Ne diyelim?

Hayırlı olsun!