10 Ekim 2009 Cumartesi akşamı 21 suları.
Zürih Üniversitesi.
Salondaki masada iki adam.. Türkiye dışişleri bakanı Ahmet Davutoğlu, karşısında Ermenistan dışişleri bakanı Edvarda Nalbantyan. Hazirûn, ABD, Rusya, Fransa, İsviçre dışişleri bakanlarıyla AB dışişleri şefi ve Avrupa Konseyi dönem başkanı.
Bu mekânda, bu hey’etle tarihe imzalar atıldı. Bu bir normalleşme sürecinin ilk adımıdır. Her şey Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Türk Milli Takımı için Revan’a gitmesiyle başladı. Ermeni ırkıyla ilk ihtilafımız 1915’te çıkmış. Aynı müşterek metne 1921 Kars Andlaşmasıyla imza koymuşuz. Sonra Ermeniler, 88 yıldan bu yana sürekli düşmanlıklar köpürttü.. Orada da kalınmadı. Sovyetlerden sonra Ermeniler, üstüne üstlük bir de Dağlık Karabağ’ı işgal ettiler Bu işgal olanca mantıksızlığıyla devam etmekte.
Protokol Zürih’te imzalandı.
Yine İsviçre, yine tarih.
Lozan Muahedesi, 1923’te Lozan’da imzalandı. Kıbrıs devletini kuran 1959 tarihli andlaşma Zürih’te akdedildi. KKTC’nin kurulmasına yol veren 1974 Kıbrıs Harekâtı’nı durduran görüşmeler, Zürih’te yapıldı.
İsviçre, Türkiye için ne kadar şanstır? Veya soykırım yoktur diyeni hapse atan bir devlet ne kadar tarafsızdır?
10 Ekim Protokolüne imzalar kolay atılmadı. Önce beklenmedik bir şekilde kriz çıktı. Kriz çıkmasının sebebi protokolün imzalanmasından sonra Türk ve Ermeni dışişleri bakanlarının yapacakları konuşma metinlerindeki “soykırım” ve “Dağlık Karabağ” ifadeleriydi. Bu beklenmedik kriz, Ahmet Davutoğlu’nun soğukkanlılığı, Hillary Clinton’ın da tecrübesiyle aşıldı. Protokol, Türkiye ve Ermenistan meclislerinin onayıyla andlaşma halini alarak yürürlüğe girecektir.. Peki bu müstakbel andlaşma neleri derpîş etmekte? Türk ve Ermeni dışişleri bakanlarının belli bir düzen dahilinde buluşarak ihtilafları müzakere etmeleri, Ankara ve Revan’da karşılıklı olarak temsilcilikler kurulması, Ermenistan kapısının açılması, soykırım iddiasının tarihçilerin araştırmalarına bırakılması.
Bu barışa atılmış ilk adımdır.
Bir normalleşme süreci arayışıdır.
Türklerle Ermeniler arasında düşmanlığın dostluğa çevrilmesi hamlesidir. Ekonomik kalkınmaya yol verilerek bölge halkının aynı nimetlerden istifade fırsatının doğmasıdır.. Sürecin çok zorlu safhalardan geçeceği şüphesizdir. Erivan’ın Dağlık Karabağ’da Bakü ve Ankara’yı tatmin edecek dürüst bir yola girmesi şarttır. Diasporanın kışkırtmalarından kurtularak aklıselimle hareket ederse dünyaya açılabilir.
Türkiye, savaşın eşiğine geldiği Bulgaristan’la bunu başarmıştı, Suriye ile başardı. Şimdi Ermenistan’la da başarmalıyız.
Bu protokolle, soykırım kılıcı en azından kılıfına konmuştur.
Fakat daha çok yol var.