Tespit: “Çamura yatmak.” Anadolu’da, sözünden dönmek, vazgeçmek, çarketmek, kıvırmak gibi değişik anlamlara gelse de, makalemizdeki anlamı, bir şifa kaynağı olan “çamur”dur. Çamur, asırlardır hem Anadolu’da ve hem de dünyada birçok derdin-hastalığın tedavisinde yararlanılan bir bacasız fabrika sahasıdır.
Mevsim yaz ve kaplıca, içme ve çamurların fazlaca arandığı, kullanıldığı, yararlanıldığı mevsimdir. Şükür ki, ülkemiz bu tür şifa kaynakları bakımından oldukça zengin olup sayıları 1000 civarındadır. Ne var ki, bu doğal şifa kaynakları, hak ettiği ilgiyi ülkemizde yöneticiler bazında görememekte ve dert sahipleri, sahipsiz ve kontrolsüz durumdaki bu kaynaklardan gereği gibi ve yeterli ölçüde yararlanamamaktadırlar. Zira, mevcut kaplıca, içme ve çamur tesislerinin ancak 155 adedi Sağlık Bakanlığı’ndan ruhsat almış olup, diğerleri bilgisiz müstecirler tarafından sağlıksız koşullarda işletilmektedir.
Kaplıca ve çamur, salt bir sıcak su ya da sıcak bir çamur değildir. Kaplıca suyu, içindeki bileşenleri itibariyle çok komplike bir yapıya sahip olup, içine girildiği andan itibaren vücut kimyamızı etkilemektedir. Bu etki, kontrollü şartlarda fayda sağladığı halde, kontrolsüz durumlarda beklenmedik zararlara sebebiyet verebilir. Bu nedenle, bu doğal kaynaklardan faydalanmak isteyen hasta ya da yararlanıcıların, hastalığına uygun ya da vücut kimyasını olumsuz etkilemeyecek özellikteki kaplıcanın seçimi için, henüz kaplıcaya gitmeden önce vücut kimyalarını belirleyen bir sağlık testinden geçmesi gerekir. Kaplıcaya vardıkları zaman da, işletmedeki sağlık ekibi bu testi yeniden değerlendirmeli ve kişinin kaplıcaya girip girmeyeceğine, girecekse hangi şartlarda ve nasıl bir program dahilinde gireceğine ait bilgi ve tavsiye vermelidir.
Kaplıca ya da çamurdan, kürler şeklinde yararlanılır. Uygulanan çamur kürlerine ait kısa bilgiler aşağıda verilmiştir. Daha geniş bilgi için “Türkiye Kaplıcaları” adlı eserden yararlanılabilir.
Banyo kürleri: ‘Balneoterapi’de (kaplıca tedavisinde), su banyosu için kullanılan suyun sıcaklığı 34-48 °C arasında olmalıdır. İdeal bir balneoterapide kullanılan suyun sıcaklığı, vücut sıcaklığında önemli bir değişikliğe sebep olmadan etki göstermelidir. Sıcaklığı 36-40 °C olan sular termal, 40 °C’nin üzerinde olanlar hipotermal, 34 °C’nin altındakiler soğuk su, 34-37 °C arasındakiler ılık su, 37-48 °C arasındaki sular da sıcak su banyoları olarak sınıflandırılmaktadır.
Hipotermal kısmi banyolar ile ekstremite banyolarında, 39-45 °C sıcaklıktaki sular kullanılır. Böylece, vücutta ilgili bölgelerde, hem fizyolojik ve hem de refleks yolla oluşan genel etkilenme sağlanır.
a. Çamur banyosu: Çamur banyosu, vücut ısısını artırmak amacıyla, binlerce yıldır kullanılmaktadır. Zira, çamur, yüksek derecede ısı tutar ve bu ısıyı uzun süre muhafaza eder. Çamur, içeriklerine göre üçe ayrılır. 1) Mineral çamur. Sülfür, silikat, demir ve radyoaktif maddeler içeren ve volkanik küllerden meydana gelen çamurdur. 2) Mineral deniz çamuru. Deniz canlılarının arta kalan maddelerini içerir. Su yataklarında ve deniz kıyılarına yakın yerlerde bulunur. 3) Bitkisel çamur. Bitkilerin çürümesi sonucu oluşur. Bu çamur, doğal oluşumuyla kullanılır. Ancak, bitkilerin kök, sap ve yapraklarının saf ya da mineral suda kaynatılarak hazırlanır. Bu su, ahşap banyo veya yapay havuzlara doldurulur ve içinde banyo yapılır.
b. Çamur yastığı: Çamur, tek bir organa veya dar bir alana uygulanacağı zaman tercih edilir. Bu uygulamada çamurun sıcaklığı, çamur banyosu sıcaklığından birkaç derece yüksek tutulur. Çamur, uygulanacak alandan daha geniş olarak hazırlanan bez üzerine, yoğunluğu ve sıcaklığı eşit olacak şekilde serilir.
Çamur vücuda sarılırken, deri ile direkt temas edecektir. Bu nedenle, derinin yanmamasına dikkat edilir. Sargının üzerine, ısı geçirmez bir sargı ve battaniye-havlu sarılır. Süre sonunda sargı çözülür, vücut üzerindeki çamur parçaları süngerle temizlenir, vücut kurutulur ve ısısı normal sıcaklığa düşünceye kadar örtülü tutulur.
c. Çamur banyosunun etkileri: Mekanik, termal ve ozmotik etkilidir (çamurun vücuda yapışmasıyla deride oluşan ozmotik değişiklikler sonucu, patalojik maddelerin çözünmesi ve yumuşaması sağlanarak etki yapar).
• Metabolizma hızını artırır,
• Kronik eklem rahatsızlıklarını azaltır,
• Kan basıncını artırır,
• Vücut iç ısısını artırır,
• Kalp spazmı ve ağrıyı azaltır,
• Su ile belli kıvama getirilen çamur ile lokal veya genel banyo uygulanabilir. Uygulamada, çamurun sıcaklığı 36.6-43.3 °C arasında olmalıdır.
Havuz çamur banyosunda, çamurun sıcaklığı 37 °C’de sabit tutulabilmelidir. Çamur, hastanın toraksına baskı yapabilir. O taktirde havuza su ilave edilerek basıncın azalması sağlanır.
• Bez üzerine hazırlanan çamurun üzerine hasta yatar ve çamurlu bez hastaya sarılarak banyo tamamlanır. Bu durumda, hastanın başına soğuk bez konur veya soğuk içecekler içirilir. Uygulamanın süresi 15 dakikadır. Süre sonunda, çamuru temizlenen hasta, sıcaklığı tedrici olarak düşürülen duşa alınır. Duştan sonra kurulanır ve dinlenir.
• Hasta önce çamur banyosuna, daha sonra da daldırma banyosuna alınır. Ya da 15-20 dakika süreyle sıcak havluya sarılır. Her üç durumda da uygulama süresi 10-20 dakikadır. Ancak, lokal uygulamada 60-90 dakika olabilir.
Çamur uygulamasının faydalı olduğu hastalıklar
Jinekolojik durumlar, artritis (eklemin kronik inflamatuar durumlarından biri), osteomiyelit, gut, kronik syatalji, fibritis, lumbago, ağrı azaltılması, romatizma hastalıkları, pelvik inflamasyon, nevrit, nevralji ve obesite.
Çamur uygulamasının zorunlu olduğu durumlar:
Kalp ve böbrek hastalıkları, yüksek tansiyon, arterioskleroz, diabet, pulmoner tüberküloz, inflamasyon olan dokular.
Banyo, küvette hazırlanan çamurun içine girerek yapılabildiği gibi, çamur vücuda sıvanarak, çamura belenerek (turba veya moor çamuruna belenerek) de uygulanabilir.
• Küvette hazırlanan çamurun sıcaklığı 38-42 °C, banyo süresi 20 dakikadır.
• Sıvama çamurun sıcaklığı, 42-45 °C, uygulama süresi 20 dakikadır.
• Beleme çamurda ise çamurun sıcaklığı 54-56 °C, uygulama süresi 20 dakikadır.
• Yapay olarak hazırlanan parafinli çamur (fango-parafango) uygulamaları da yaygındır. Fango sıvama çamur uygulaması da diğer çamur uygulamaları gibidir ancak çamuru volkanik kökenlidir ve belirli oranda parafin içermektedir.
Lütfen kurallara uyulsun... Kaplıca-çamur şifanız olsun.