24. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi, en geniş ölçüde yenilenecek. Açıklanan listelerin birinci karakteristiği budur. Batı demokrasilerinde meclislerde ilk defa milletvekili olanların oranı genellikle en çok dörtte birdir. Bu da parlamentonun 16 yılda yüzde yüz yenilendiğini gösterir. Batı’da üst üste seçilenler fazladır. Bunlar en tecrübeli parlamenter kabul edilirler. Yeni tecrübe kazanacaklara tercih edilirler.
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin sürekliliği, zaten uzun ömürlü gelenekli siyasî partilerin oluşmasına askerî darbelerle engellendiği için, sağlanamamıştır.
Adayların genel merkezce belirlenmesi, pek çok demokraside görüldüğü için, antidemokratik değildir. Tek milletvekili çıkaran dar bölge sistemi bilhassa ve hassaten Türkiye için çok sakıncalıdır. Zaten seçmen, oy vereceği partinin fikir yapısına, temayülüne, kendisine ne getireceği hesabına bakar. Aynı derecede genel başkanına dikkat eder. Milletvekilinin şahsiyeti üçüncü derecede kalır. Bunu bilen genel başkanların, kendileri ile fikir birliğine ehil, müsait ve istidatlı olmayanları dışarıda bırakmaları yadırganmamalıdır. Atatürk’le böyle başladı, Erdoğan’dan sonrası da böyledir.
272 milletvekili liste dışı kaldı. Bunlara, listelerin seçilmez sıralarındakileri ekleyiniz. Bu derecede radikal bir değişimi sanıyorum ancak Atatürk 1923’te bir yıl önceye aldığı erken seçimle 2. Dönem’i oluştururken yaptı. Millî Mücadele’ye karar verip kazanan monarşistleri dışarıda bıraktı. Buna rağmen 2. Dönem milletvekillerinin ancak yarısı cumhuriyet için oy verdi. Açıklanan listelerde 187 Adalet ve Kalkınma Partisi, 78 Cumhuriyet Halk Partisi, 27 Milliyetçi Hareket Partisi milletvekili yoktur.
Doğrusu çok büyük ölçüde radikal bir yenilenmedir. İlk defa 25-30 yaş arası bir iki kişi Meclis’e girecektir. Ana Muhalefet tekelini hiçbir partiye asla ve kat’â bırakmaya kıyamayan CHP’de, Deniz Baykal dışında onun bütün adamları dışarıda kaldı sanıyorum. Baykal, 24. Dönem’e, en kıdemli milletvekili sıfatıyla giriyor. Her partide dışarıda kalanların, milletvekilliğini ve bakanlığı kendilerine miras öz varlıkları gibi algıladıkları için, partilerine küsmeleri, hattâ hakarete yeltenmeleri, bizde olağandır.
Basınımızda sütun yazarlarının çoğunluğu gibi bendeniz de yarın, aynı konuya devam edeceğim...