Bayram ruhun toyu, ruhun düğünü demek.

Gerçek bayram ruhun bayramıdır, tenin değil. İnsanlar nasıl zaman zaman ziyafetler veriyor, şölenler düzenliyorsa, bayram ve kandiller de ruhun ziyafet günü, ruhumuzun şöleni oluyor.
Bayram, uzun süre yavaş yavaş ilerleyen gönlün, ruhun belli bir merhaleye gelişinin kutlanışıdır. Ramazan bayramı, bir aylık orucun ruhumuza kazandırdığı ilerleyişi olağanüstü bir gönül yüceliğinde idrak etmektir. 
Bayram, kazanılan ruhi ilerlemeyi bir daha çıkmamacasına benliğimize geçiren ilahi damgadır. Göğsümüzü açıyoruz ve kalbimize meleklerin bu yüce damgaları basmasını, pamuktan daha yumuşak bir vuruşla ruhumuza nakşetmesini bekliyoruz, işte bayram bu demektir.
İslam, ne büsbütün insan tabiatına aykırı olarak ve sırf orijinal görünmek için “bayramsız”lığı seçmiştir; ne Bizans’ta ve dejenere olmuş her toplulukta görülen “bayram enflasyonu” hastalığına tutulmuştur ve ne de “bayram”, öbür din ve milletlerin bayramlarına benzemiştir. Yalnız iki bayram vardır: Ramazan ve Kurban bayramı. 
Bayram, namazla başlar. Güneşin bir mızrak boyu çıktığı bir sabah vakti namaz başlar. Bu, bir nevi yaratıcı ile bayramlaşmadır. 
Bayramda mezarlıklar da ziyaret edilir. Sevincin en şiddet kazandığı anda ölüm, ihmal edilmez. Atalarla, ölülerle de bayramlaşılır.
İslam’ın bayramlarında halkın çehresi ulvi bir anlam kazanır. Sanki Cennetten inmiş bir topluluktur, bir gök toplumudur halk. Ruhlarımız kapılarını sonuna kadar açmış ve ruh alışverişimiz son haddini bulmuştur gecesinde ve gündüzünde bayramların.
Bayramlar ve kandiller, ruhlarda ani aydınlanış ve arınışların ortamlarıdır. 
Bayramlar, kandiller millet ruhunu bir sur gibi birbirine perçinlenmiş, kenetlenmiş ruhların bütünü haline getirir. Asırlar içinde bayramlar, birbirine eklene eklene millet ruhunu toprağa bir çınar gibi kök salmış hale getirir. 
Kandiller ve bayramlar, toplum ruhunun din mucizesinde dirildiği, mevsimlerin ve vakitlerin millet ruhuna açıldığı fevkalade anlardır.

*Üstad Sezai Karakoç’un “Samanyolu’nda Ziyafet” adlı eserinden derlenmiştir.