Geçen haftaki yazımızda kayıt dışı işçi çalıştırmanın kamu ihalelerine girmeye engel olacağından bahsetmiştik. Bu hafta kayıt dışı işçi çalıştırmanın SGK tarafından idari para cezası ile cezalandırılmasına değinecek ve SGK İdari Para Cezaları hakkında ki görüşlerimizi açıklayacağız.

SGK hangi fiillere idari para cezası uygulamaktadır?

5510 sayılı Kanun’da İdari Para Cezaları (İPC), işyeri bildirgesinin süresinde ve usule uygun verilmemesi, sigortalı işe giriş bildirgesinin süresinde ve usule uygun verilmemesi, Aylık Prim ve Hizmet Belgesi’nin (APHB) süresinde ve usule uygun verilmemesi, yasal olarak tutulması zorunlu kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesi veya ibraz edilen belgelerin usule uygun düzenlenmemesi, asgari işçilik incelemesi ile ilgili istenilen bilgi ve belgelerin süresinde ve tam olarak verilmemesi, ihale konusu işlerin ve ruhsata tabi işlerin süresinde ve usule uygun bildirilmemesi, denetimle görevli olanların engellenmesi, kayıtdışı istihdamla mücadele kapsamında SGK’ya bilgi vermesi gerekenlerin sözkonusu bilgileri süresinde ve usule uygun olarak bildirmemesi fiilleri nedeni ile uygulanmakta ve fiilin işlendiği tarihte geçerli olan asgari ücret esas alınarak hesaplanmaktadır. 

Bir örnek ile açıklayalım

2013 yılında bir işverenin geçici olarak personel ihtiyacı olduğunu ve 5 değişik işçiyi 01.07.2013, 01.08.2013, 01.09.2013, 01.10.2013 ve 01.12.2013 tarihlerinde her birini ayrı ayrı olmak üzere 5 gün, günlük 40 TL ücretten çalıştırdığını varsayalım. Bu işverenin 5 günlük çalışma karşılığında bu işçilerin her birine ödemesi gereken ücret, toplam 200 TL olacak ve işsizlik sigortası dâhil, SGK’ya ödemesi gereken prim ise yaklaşık 5 işçi için toplamda 80 TL olacaktır. Ancak bu işçilerin geçici işçi olduğu ve sigortalı olmayacakları yanlış bilgisi ile sigortalı yapmayan işverenin söz konusu işçileri kayıt dışı çalıştırdığı SGK denetim elemanları tarafından 01.02.2014 tarihinden itibaren farklı tarihlerde yapılan 5 ayrı denetimde tespit edildiğinde ödeyeceği İPC tutarını hesaplayalım. 

Öncelikle birinci işçi için 01.07.2013 tarihinde geçerli olan asgari ücretin 2 katı üzerinden işe giriş bildirgesi vermemekten, yine asgari ücretin 2 katı üzerinden 1 günlük prime esas kazancı bildirmemekten ve yine asgari ücretin 1/10 tutarında işten ayrılış bildirgesi vermemekten idari para cezasına maruz kalacaktır. Ayrıca kayıt incelemesi yapılırsa, 1 asgari ücret de kayıt geçersizliği cezası uygulanacaktır. Yani işverene ilk tespit edilen 1’nci işçi için, toplam 5x1021,5 = 5x107,50+102,15 = 5209,65 TL idari para cezası uygulanacaktır. Bu cezanın henüz ödemesini yapmayan işveren 2’nci işçi için, denetim elemanın tespit yapması durumunda, işe giriş bildirgesinden bu defa, 5 asgari ücret tutarında İPC uygulanacak, 2 asgari ücret 1 günlük hizmeti bildirmemekten ve 1/10 asgari ücret de 2’nci işçinin işten ayrılış bildirgesini bildirmemekten ve yine 1 asgari ücret de kayıt geçersizliğinden olmak üzere, toplam 6231,15 TL tutarında İPC uygulanacaktır. Diğer 3 işçinin de yine 2014 yılında yapılan denetimlerde yapılan incelemelerde kayıtdışı olduğu tespit edildiğinde, her bir işçi için ayrı ayrı olmak üzere, 6231,15’er TL İPC uygulanacaktır. Yani bu işverenin 5 kişiyi, 5 gün kayıtdışı çalıştırmasının toplam İPC tutarı, 30134,25 TL olacaktır. SGK kendisinden sehven 80 TL prim kaçıran işverene 30134,25 TL İPC kesmektedir. Bu ceza, 15 gün içinde itiraz edilmeden peşin ödenirse, % 15 indirim yapılacaktır. 

Türkiye’de vergi cezalarına uygulanan sistemin aynen SGK tarafından alınması ve kişilerin kaçırdıkları prim tutarı ile orantılı ceza ödemesi ve pişmanlıklılarını ifade ettiklerinde de bu cezanın uygulanmaması gerekmektedir. Örneğimizdeki kişinin vergi zıyaı cezası gibi, SGK İdari Para Cezası ödemesi gerekseydi ödeyeceği toplam ceza, 80 TL olacaktı. Yani bir tarafta 30134,25 TL, bir tarafta 80 TL. 

Geçen hafta SGK primlerinin sosyal güvenlik vergisine dönüştürülmesini önermiştik. SGK primleri Sosyal Güvenlik Vergisi olduğunda uygulanacak cezalar vergi hukukuna göre hesaplanacağından bu adaletsiz uygulama da son bulmuş olacaktır. Bu nedenle Başkanlık sistemine geçiş öncesinde SGK primleri sosyal güvenlik vergisine dönüştürülmelidir.