1978 yılında Hélene Carrere d’Encausse, Sovyet Rusya’nın dağılacağını haber veriyordu. Ekonomi ve siyaset bilimi uzmanları da bunun farkındaydı. Bu hakikati asıl görmesi gereken Türkiye Cumhuriyeti Devleti olmalıydı, ama ne yazık ki göremedi.
Görenlerin yazdıklarını da takip edemedi. Yani açıkçası, geniş coğrafyalarda yaşayan Türk toplulukları, devlet adamı niteliğini taşımayan siyasetçilerin ufuk darlığı yüzünden Türk siyasetinin alanına girmedi. Oysa Türk topluluklarının bu dağılma sonrasında bir sevk-i tabiî ile bakışlarını Türkiye’ye çevirecekleri açıktı.
Bugün yarın derken beklenen neticenin günü geldi ve Sovyetler dağıldı. Türkiye Cumhuriyeti Devleti bu büyük hadiseyi fırsata dönüştürecek hazırlıklardan yoksundu. Hem manevi sorumluluk bakımından hem de gelecek açısından çok iyi şekilde değerlendirilmesi gereken bir fırsattı. Devletimizin neden sonra aklı başına geldi ve bu zafiyetini çeşitli vesilelerle telafi etme gayretine girdi. Türk dünyaları ile ekonomik ve kültürel işbirliğini güçlendirici plan ve projeleri hayata geçirecek kurumsal çalışmaları gündemine aldı.
Bu sene dördüncüsü Kıbrıs’ta düzenlenen Türk Dünyası Dergileri Kongresi bu kapsamdaki çalışmalardan biridir. Kongre, bir yanıyla dergiler vasıtasıyla Türk dünyası yazar ve şairlerinin birbirlerini tanımalarını, birbirlerinin yazdıklarından haberdar olmalarını sağlıyor. Diğer yandan,Türk Cumhuriyetlerinde ciddi bir yıkıma uğrayan yayımcılık sektöründen doğan kültürel boşluğu dergiler aracılığı ile gidermeye çalışıyor.
Kongre; Avrasya Yazarlar Birliği, TÜRKSOY, TİKA, Yakın Doğu Üniversitesi ve KIBATEK’in katkı ve işbirliği ile gerçekleşti. Bir kadirşinaslık örneği olarak bu kongrenin, geçen ay Hakk’ın rahmetine kavuşan Cengiz Dağcı’ya ithaf edilmesi toplantıyı daha da anlamlı kılıyordu. Kongreye KKTC, Azerbaycan, Başkurtistan, Kazakistan, Kosova, Özbekistan, Kırgızistan, Tataristan, Kırım, Türkiye, Hollanda ve Irak’ta Türkçe yayınlanan edebiyat dergilerinin temsilcileri katıldı. Katılımcılar öncelikle dergileri hakkında bilgi verdiler ve dergi yayımcılığında karşılaştıkları maddî ve manevî sıkıntılarını dile getirdiler. Ortak şikâyetlerde öne çıkan, dergilerin yayım hayatlarını desteksiz şekilde sürdürüyor olmasıydı. Ben de bu vesile ile rahmetli Kabaklı Hocamızın ve Türk Edebiyatı dergisinin bu yoldaki hizmetlerini dile getirdim. Kongrede, Kardeş Kalemler Dergisini çıkaran ve ömrünü Kabaklı Hoca gibi bu yola hasreden, Ali Akbaş’a “Türk Dünyası’nda Yılın Edebiyat Adamı” ödülü verildi.
İsmail Gaspıralı Türk Dünyası’nın geleceğe sağlam adımlarla ancak “Dilde, fikirde ve işte birlik” ile yürüyebileceğini söylüyordu. Sovyet tecrübesi bu görüşün ne kadar yerinde olduğunu gösterdi. Siyasi yapı olarak dağılmış olan Sovyetler’in gerçekte ideallerinin dağılmadığını görüyoruz. Rusya toparlanıyor. Türk Dünyası üzerinde geçmişte uyguladığı siyasetleri yeniden hayata geçiriyor. Meselâ, Türk yazarları Rusça yazmak konusunda teşvik ediyor. Rusça yazdıkları zaman eserlerini çok sayıda basıyor ve bu eserlere yüksek telifler ödeniyor. Kısacası Rusya son iki yılda kültür üzerinden eski baskıcı politikalarını yeniden hayata geçirmek için atağa kalkmış durumda.
Bu gelişmeler karşısında devletimizin artık daha dikkatli ve uyanık olması gerekiyor. Dağılma sürecindeki bîgâneliğimizle çok fırsatlar kaybettik, yeniden aynı gaflete düşmemek için kültürel anlamda kalıcı, ciddi çalışmalara hız kazandırılmalı. Türk dünyasındaki boşlukların giderilmesi konusunda, özellikle moral değerler meselesinde gruplaşmalara meydan vermeden ortak değerler ve çalışma alanları tesbit edilmelidir.