Ortadoğu’da bugün yaşadığımız ve gittikçe müzminleşen bir çok sorunun temelinde Irak’ın işgali ve sonrasında meydana gelen hadiseler yatıyor. Onun için herşeyden evvel 12 yıl öncesi Irak’a, ondan da önce bölgenin tarihi ve sosyolojik gerçeklerine yakından bakma zarureti var. 

Bir rektör dostumuzun ifadesiyle, istatistikler yalan söylemez ama bir çok yalan da istatistiklerle söylenir. Şayet kendi, öz ve güvenilir kaynaklarınızla elde ettiğiniz veritabanlarına sahip değilseniz mevcut verilerin mahkûmu olursunuz.  

Maalesef, İslam Dünyası’nın birçok bölgesiyle ilgili olduğu gibi Irak’la ilgili de sağlıklı verilere sahip değiliz. Hâl böyle olunca, burnumuzun dibinde gerçekleşen birçok hadiseyi doğru okuyamadığımız gibi ileriye yönelik stratejik planlar da yapamıyoruz.   

Bir ülke ile en temel bilgi, o ülkenin nüfus yapısıdır. Faruk Ziyade’nin “Irak’ta bir sünni çoğunluk var mı?” makalesinde bahsettiği gibi, ABD’nin Irak politikası Irak nüfusunun % 20’sinin Sünni olduğu ve Saddam Hüseyin’in Şii çoğunluğa zulmettiği bilgisine dayanıyordu. Oysa Baker-Hamilton Komisyonu raporunda da yer alan ve Kudüs Medya Araştırma Merkezi (Al-Quds Press Research Center)’in çalışmasına göre Irak’ta Araplar nüfusun % 82-84’ünü, Türkmenler ve diğerleri % 16-18’ini teşkil ediyor. Nüfusun % 95-98’i Müslümanlar, % 2-5’i Hristiyanlar ve diğer din mensuplarından oluşuyor. Mezhep dağılım oranları ise ezber bozucu: Sünniler % 60-62 (Sünni Araplar: % 42-44, Sünni Kürtler ve Türkmenler % 16-18), Şiiler % 38-40 (Şii Kürtler ve Türkmenler % 2-4).

Oysa uluslararası bazı medya ve araştırma kuruluşları bu verilerin tam tersi bilgileri yayıyor ve genel kanaati de daha çok bunlar oluşturuyor. Bu kaynaklara göre Irak nüfusunun % 60-65’ini Şiiler teşkil ediyor. Hatta bazı Şii kaynaklar bunu biraz daha ileri götürerek Şii nüfusun % 73 olduğunu iddia ediyor. Bağdat Üniversitesi Siyaset Bilimi Fakülte Başkanı Şii akademisyen Muhammed Cevad Ali bu rakamlara şüpheli yaklaşıyor ve Şii nüfusun % 40-45, Sünnilerin ise % 53 olduğunu ifade ediyor. 

Birleşmiş Milletler (BM) bünyesindeki Irak İnsani Yardım Koordinasyonu’na göre 1997’de 22.046.244 olan Irak nüfusu 2004 yılında yaklaşık 27 milyona, 2013’te de 34 milyona ulaşmış durumda. Eyalet bazında nüfus tahlili yapıldığı takdirde bu artışların nüfus dengesini alt üst edecek boyutlarda olmadığı görülüyor. 

Sünnilerin yaşadığı Bağdat’ın batı ve kuzey bölgelerindeki eyaletlere ve Şiilerin yaşadığı Bağdat’ın güneyindeki eyaletlere bakarak da hesaplama yapılabilir. Bağdat merkezde nüfus neredeyse yarı yarıyadır. Sünniler şu eyaletlere yayılmıştır: Duhok, Ninova, Erbil, Temim, Selahaddin, Diyala ve Enbar. (97 verilerine göre bu eyaletlerin toplam nüfusu Bağdat’taki sünni nüfusla birlikte yaklaşık 11.433.097’dir ve az sayıda Şii nüfus barındırmaktadır.)  

Şii nüfus ise şu dokuz eyalete yayılmıştır: Kerbela, Babil, Vasit, Kadisiye, Necef, Müsenna, Zikar, Meysan ve Basra. (Bu eyaletlerin toplam nüfusu 10.613.147’dir ve az sayıda Sünni nüfus barındırmaktadır.) Eyalet bazında yapılan bu basit hesaplamada bile Sünni nüfus daha fazladır.

Bu verileri destekleyen birçok bağımsız ve tarafsız çalışma da var. 

Tüm bu bilgileri ve oranları dikkate aldığımızda Irak’la ilgili bölgesel ve küresel politikaları daha iyi değerlendirilebilir, Irak’taki demografik hareketleri ve oluşturulmak istenen siyasi yapının ve temsil mekanizmalarının sıhhatini daha kuvvetli sorgulayabiliriz. 

Irak’a yakından bakmaya önümüzdeki haftalarda devam edeceğiz… 

Şam ve Kudüs’ün hürriyeti Bağdat’tan geçiyor çünkü.