Çeşitli vesilelerle zaman zaman indirim kampanyaları yapılıyor. Özellikle bazı ürünlerde sezon indirimler gündeme geliyor. Şimdilerde de enflasyonla topyekûn mücadele kapsamında hemen her alanda indirim yapıldığı ilan ediliyor. Ama enflasyon rakamları bir türlü gerilemiyor. Hemen belirteyim ki, ilan edilen indirimli fiyatların tamamının tüketiciyi kandırmaya yönelik olduğunu söylemek dürüst esnaflara haksızlık olur. Ancak, yapılan indirimlerin bazı durumlarda inandırıcılığı olmadığı da bir gerçek. Söz gelimi indirimler vesilesiyle bazı ürünlerde yüzde 50, hatta yüzde 80 indirim yapıldığı ilan ediliyor ve bu indirimler etiketlere de yansıtılıyor. Ancak bir üründe yüzde 50, yüzde 100 indirim yapılması insana fazla inandırıcı gelmiyor. Çünkü bir üründe yüzde 50, yüzde 100 indirim yapılması ya o ürün alış fiyatının atında satıldığı ya da söz konusu üründen indirimden önce yüzde 200’e varan kar elde edildiği anlamına gelir. Her iki durum da sağlıklı bir ticareti göstermez.

İndirimlerin bu boyutu üzerinde çeşitli vesilelerle durdum. Özellikle de ticarete belli kuralların hâkim olması gerektiğine dikkat çektim. Çünkü serbest piyasa demenin tüketiciyi kandırmanın serbest olduğu anlamına gelmeyeceğine vurgu yaptım. Gerçi bazı ticaret erbabı ‘mademki siyasi iktidarlar serbest piyasa ekonomisi var diyorlar, hükümetlerin piyasaya müdahale etmemesi gerektiğini’ söylüyorlarsa da böyle bir durumun serbest piyasa olarak değil, başıboş piyasa olarak nitelendirilmesinin doğru olacağını unutmamak gerekir. Çünkü bu durumda güçlüler güçsüzleri ezecek, kim daha fazla tüketiciyi kandırabiliyorsa o daha fazla kazanacak demektir.

Durup dururken bu konu nereden çıktı diye bir soru akla gelebilir. Aslında gündemden hiç çıkmayan bu konu bir gazetemizde, “Ne yazık ki, bazı otomobillerin fiyatı yıl ortalamasının üstünde: İNDİRİM YAPMIŞLAR GİBİ” başlığı altında yer alan haber konuya tekrar dönmeme vesile oldu. Çünkü son günlerde enflasyon ile topyekûn mücadele adı atında fiyatlar indirilmiş gibi yapılması oldukça yaygınlık kazandı. Dolardaki hızlı fırlama ile birlikte piyasada fiyatlarda bir anda ciddi artışlar yaşandı. Buna hükümet müdahale edeceğini açıklayıp piyasada kontrolleri sıklaştırınca, fiyatlarda yüzde 10 indirim kampanyaları başlatıldı. Hâlbuki dolardaki oynaklık bahane edilerek yeni fiyatlarla ürün almamışken eski fiyatlardan aldıkları ve raflarda satışa hazır bekleyen ürünlerde yüzde 50, hatta yüzde 100 artışların ardından bu defa yüzde 10 indirim yapıldı. Bu durum aslında hem hükümeti hem de tüketiciyi kandırmadan öte geçmiyordu. Aynı durumun otomobil piyasasında da yaşanıyor olmasının sürpriz bir yanı yok. Otomobil insanımız için belki zaruri ihtiyaç değildir ama zaruri ihtiyaç maddelerinde de indirim yapıldığı ilan edilmesine rağmen çoğu zaman fiyatlar indirilmiş gibi yapılıyor.

Bu kandırmaca belki parayı kutsayan bir anlayışın sahiplerine normal gelebilir ama meseleye iş ve ticaret ahlakı açısından, özellikle de kendi değer yargılarımızın ölçüsüne vurarak baktığımızda ciddi bir manevi boşlukla karşı karşıya olduğumuz görülür. Fiyatları indirmez indirmiş gibi yaparız, çürük malı sağlammış gibi satarız, hatta eksik tartarız. Kısacası, hileyi normal ve açıkgözlülük olarak tarif eden bir anlayışla baş başa kalırız. Bunun sonu ise iyi değildir. Çünkü toplumda karşılıklı güven giderek yok olur. Güvenin kalmadığı bir ortamda ise bazıları çok kazanmış bile olsalar mutlu olamazlar. Kandırılanlar ise zaten mutsuzdurlar. Bu bakımdan ülkemizde her şeyden önce manevi kalkınmanın sağlanması gerekiyor. Birbirine güvenen insanlardan bir toplum oluşturduğumuzda fiyatları indirmiş gibi yaparak eski fiyatlara göre çok daha yükseğe satışlar olmaz. Olanlar da anında kendini gösterir. Denebilir ki, “Gibi yapmak” sadece fiyatlar için mi geçerli. Maalesef hemen her alanda olması gereken değil, “Gibi” sergileniyor. Toplumu en çok kim kandırıyorsa onlar öne çıkıyor ve gelirleri artıyor. Ama unutulmaması gerekir ki bu dünyanın bir de ahireti var.