Eskiden anavatan için sadece ‘döviz kaynağı’ olan Türk diasporası şimdilerde de ‘oy deposu’ olarak görülmeye başlandı. Siyasi partilerin seçimlere günler kala Avrupa’yı mesken tutması ve art arda mitingler ve kampanyalar düzenlemesi bundan. Genel seçimler için 8-24 Mayıs’ta oy kullanabilecek durumda olan 54 ülkede 2 milyon 860 bin seçmen bulunuyor. 112 noktada oy kullanabilecek olan diasporadaki seçmenlere yönelik propaganda çalışmaları bugünlerde hayli yoğunlaştı. İlk defa cumhurbaşkanlığı seçimlerinde uygulanan ‘randevu sistemi’ gibi oy kullanmayı hayli zorlaştıran şartların da ortadan kalktığı düşünülecek olursa bu seçimlerde yurt dışı seçmen tercihi yani diaspora oyları çok önem kazandı. Siyasi partilerin diasporaya yönelik söylemleri yılların ihmal edilmişliğinden dolayı acemice olsa da Türkiye için gittikçe önem kazanan ‘diasporanın keşfi’ adına sevindirici.   

On yıllardır ihmal edilen ve “bir gün gelecekler” gözüyle bakılan diaspora son yıllarda ‘stratejik bir güç’ olarak yeniden keşfedildi. Artık Türkiye, Danimarka nüfusundan fazla olan diaspora gücünden acı gurbet hikâyeleri değil küresel başarı hikâyeleri üretmek zorunda. Diasporası ile güçlü irtibatlar kuran ve etkili koordinasyon mekanizmaları geliştiren ülkeler küresel siyaset ve ekonomide daha güçlü olmakla birlikte daha rekabetçi hale geldiler. Çin’in dünya üretim üssü, Hindistan’ın yazılım üssü ve İsrail’in inovasyon üssü haline gelmesinde diasporalarıyla güçlü ilişkiler kurması en önemli faktör. 

Başka ülkeler diasporalarını Türkiye aleyhine faaliyetlerde kullandıkları için bizde ‘diaspora’ ve ‘lobi’ kavramları pek de sempatik karşılanmaz. Ancak bu psikolojik durumun bizim güçlü diasporamızın farkına varmamızı engellediğini tespit edelim. Özellikle Soğuk Savaş sonrası önemi gittikçe artan kamu diplomasisinin bir unsuru olan diasporanın aktif hâle gelmesi ve Türkiye’nin gelecek vizyonuna hizmet eden etkili bir güç haline gelmesi için diasporaya bakış açımızın artık kökten değişmesi gerekiyor. 

Bunun için kapsamlı bir diaspora stratejisi geliştirilmesi ve akraba toplulukların sadece siyasi, ekonomik ve kültürel birlikteliklerinden öte inanç ve vizyon birliği için çalışmalar yapılması şart. Ancak bu takdirde ‘meta-politik coğrafyamız’da (veya gönül coğrafyamızda) yaşayan diasporamız ‘etkili bir ses’ haline gelebilir. 

Sivil toplum kuruluşları, özel sektör, çıkar ve baskı grupları, siyasi partiler, diaspora, göçmenler, uluslararası öğrenciler tarafından uygulanan kamu diplomasisinin muhatabı yabancı halklardır ve bilgi verme ve ilişki kurma şeklinde uygulanır. Küresel bir güç olma hedefi ile birlikte insanlık adına iddiaları olan Türkiye’nin yabancı halkları etkileme ve ikna etme adına diasporasını etkili bir kamu diplomasisi güç unsuruna dönüştürmesi sabır ve teenni ile uygulanacak uzun vadeli bir plan dahilinde ve her an nabzı tutan etkin bir koordinasyon sayesinde mümkün olabilir. 

Uluslararası Göç Örgütü tarafından, “Vatanından ayrıldığı halde vatanıyla bağlarını sürdüren etnik ve ulusal toplum üyeleri” olarak tarif edilen ‘diaspora’, tarihe dayalı, geçici ve kalıcı yerleşikliğe dayalı (öğrenciler, işadamları vb.) ve daha önce yurt dışında yerleşik olmaya dayalı (emekliler ve eğitimini tamamlayanlar) olmak üzere üç sınıfa ayrılabilir.  

Tüm bu sınıflar için ayrı ayrı ve yine bunlar arasında sektörel olarak diyanetten eğitime, ekonomiden siyasete, medyadan sivil topluma kadar bir çok sahada irtibatı artırıcı, hem entegrasyonu hem de aslî kimliği kuvvetlendirici projeler geliştirilmezse, diaspora, seçimden seçime hatırlanan bir kitle olmaktan öteye geçemez. 

Bu anlamda Başbakanlığa bağlı Yurt Dışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı’nın 2010’da kurulması geç ama önemli bir adımdı. Bu adım daha da ileri götürülerek diasporası güçlü bazı ülkelerde olduğu gibi bir Diaspora Bakanlığı bile kurulabilir. 

Türk Diasporasını takip etmeye devam edeceğiz…