Kırk yıl süren mücadelenin ve direnişin ardından Moro’da gerçek ve başarılı bir barış hikâyesi yazılıyor şimdi… 13. Yüzyılda Arap asıllı tüccar Mahdum Kerim vasıtasıyla İslam’la tanışan, 15. Yüzyılda Müslüman Malayların Mindanao’ya gelmesiyle İslamlaşmanın hızlandığı ve Şerif Haşim tarafından Sulu Sultanlığı’nın kurulduğu Moro, önce İspanya’nın (1578-1898) sonra ABD’nin (1898-1946) sömürgeci zulmü altında Müslümanların varlık mücadelesine sahne oldu. Filipinler’in kuzeyine yerleşen İspanyolların ‘haçlı savaşları’na karşı Morolular ayakta kalmayı başardılar. Moroluların direnişi dünya tarihinde sömürgecilere karşı yürütlen en uzun direniş olarak kayda geçti. Amerikan yönetimindeki 48 sene de İspanyolları aratmayacak zulümlerle dolu bir dönemdi. Filipinleri 25 bin dolara İspanyollardan satın alan Amerikalılar Moro ekonomisini kontrol altına alarak, iskân politikalarıyla Moro bölgesini Hristiyanlaştırarak, 1899-1916 arasında 20 bin Moroluyu katlederek ve nihayet Moro’yu 4 Temmuz 1946’da Filipinler hükümetine devrederek bugüne kadar devam eden çatışma ve zulüm zeminini hazırlamış oldu. 

BARIŞ İÇİN ÖDENEN BEDELLER

Moro’nun Filipin hükümetine devrinden sonra geçen 26 yılda Filipin hükümetine karşı organize bir hareket olmadı. 1968’de kurulan Mindanao Bağımsızlık Hareketi (MIM)’ın pasifize olması ve Morolu Müslümanlara yönelik saldırılar, etnik temizlik, işkence, ayrımcılıklar, işkenceler, topraktan yoksun bırakma politikaları, insan hakları ihlalleri sonucunda 1969’da Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi (MNLF) kuruldu. Süreç içerisinde beş parçaya bölünen MNLF içerisinden Moro İslami Kurtuluş Cephesi (MILF) doğdu. Selamet Haşimi liderliğindeki MILF hem cephede hem masada Filipin hükümetine karşı savaştı ve Moroluların haklarını savundu. 1970’den beri 120 bin Morolu Müslüman hayatını kaybetti, 2 milyon kişi mülteci konumuna düştü. 200 bin ev, 535 cami, 200 okul ve 35 şehir ve köy tahrip edildi. Morolular ve Selamet Haşimi’den sonra MILF’in başına geçen ve şimdiki barış sürecinin de resmi muhatabı olan Hacı Murad İbrahim, direnişi ve bağımsızlık mücadelesini hiç kirletmediler. Hiçbir zaman sivillere zarar vermediler. Mücadelelerine dışardan ne maddi yardım ne de insan kaynağı kabul etmediler. Kendi kaynaklarıyla tam bir milli mücadele verdiler ve kazandılar.  

BANGSAMORO BARIŞ SÜRECİ ÖRNEK OLACAK

Şimdi Moro ve Filipinler için yeni bir süreç sözkonusu...1996 yılından beri devam eden barış müzakerelerinde 2012 yılında imzalanan Çerçeve Anlaşması ile yeni bir döneme girilerek Bansamoro Özerk Bölgesi’nin kurulması yolunda ilk somut adımlar atılmaya başlandı. 2014 yılında barış sürecini ve uygulamaları gözlemlemek amacıyla Bağımsız Gözlemci Heyeti kuruldu ve 28 Mart 2014’te Bangsamoro Kapsamlı Anlaşması (Comprehensive Agreement on Bangsamoro) imzalandı. Böylelikle 40 yıllık mücadelenin ardından Moro Müslümanlarının özerklik yolu resmen açılmış oldu. Filipinler’de hâlâ bu emsalsiz barış sürecini sahiplenemeyen, bölünme olarak gören, barışı istemeyen kesimler var. Ancak gerek Filipinli gerekse Morolu halkın çoğu artık barış istiyor... 

Bangsamoro Barış Süreci bölgedeki diğer kronik krizlere de örnek teşkil edecek mahiyette. Keşmir, Doğu Türkistan, Patani, Arakan gibi yerlerde hâlâ devam eden işgal ve zulmün sona ermesi için Morolulardan alınacak çok dersler var. İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)’nin barış sürecindeki arabuluculuğu kadar Bağımsız Gözlemci Heyet’te İHH’nın bulunması çok önemli bir tecrübe ve sigorta gibidir. Bu heyet periyodik olarak bir araya gelip süreci gözlemliyorlar; barışın inşasına ve korunmasına destek oluyorlar. 

Haftaya perşembe Bangsamoro Barış Süreci’ni yazmaya devam edeceğim…